An Article about school without student and memories of student.

 स्कुल कब आओगे ?

राज्याच्या शिक्षण मंत्र्यांनी “17 ऑगस्ट 2021 ला शाळा सुरू होणार” या राणा भीमदेवी थाटात घेतलेल्या निर्णयाचे सुद्धा असेच झाले, माशीला कोरोना होतो की नाही देव जाणे पण पुन्हा माशी शिंकलीच, व शाळा सुरू होण्याचे लांबणीवर पडलेच. त्या दिवशी मी घरी जाण्याच्या वेळे अगोदर शाळेच्या मैदानात फिरत होतो. मार्च 2020 पासून कित्येकदा मला विद्यार्थी नसलेली शाळा ही खायला उठल्यासारखीच भासलेली आहे. मी मैदानातून एकेका वर्गासमोरून जात होतो. अनेक स्मृती जागृत होत होत्या.

   जरा कुठे शाळा सुरू होण्याच्या निर्णयापर्यन्त शिक्षण खाते पोहोचले व शाळा व्यवस्थापनाव्दारे शाळा स्वच्छ , सॅनिटाईझ वगैरे सोपस्कार करून सज्ज झाल्या रे झाल्या की पुन्हा कोरोनाची भीती , येणा-या कोरोना प्रादुर्भावाच्या लाटा, यांमुळे पहिले गंडांतर यायचे ते शाळांवर व पुन्हा शाळा , महाविद्यालये बंद. राज्याच्या शिक्षण मंत्र्यांनी “17 ऑगस्ट 2021 ला शाळा सुरू होणार” या राणा भीमदेवी थाटात घेतलेल्या निर्णयाचे सुद्धा असेच झाले, माशीला कोरोना होतो की नाही देव जाणे पण पुन्हा माशी शिंकलीच, व शाळा सुरू होण्याचे लांबणीवर पडलेच. मार्च 2020 पासून चीनी विषाणू कोरोना , त्यामुळे आलेली संचारबंदी , शाळा बंद , विशिष्ट दडपण, पारिवारीक काळजी , कोरोना रुग्णाच्या परीसरात झालेली कोरोना योद्धा म्हणून  शासनाने देखरेखीसाठी केलेली नियुक्ती अशा अनेक व्यापांमुळे कित्येक परीचीत व विद्यार्थ्यांशी संपर्क होईनासा झाला होता. शाळांमध्ये शिक्षक सध्या ऑनलाईन शिक्षण, सेतु अभ्यासक्रम आदी अनेक शैक्षणिक कार्ये करीत आहेतच. त्या दिवशी मी घरी जाण्याच्या वेळे अगोदर शाळेच्या मैदानात फिरत होतो. मार्च 2020 पासून कित्येकदा मला विद्यार्थी नसलेली शाळा ही खायला उठल्यासारखीच भासलेली आहे. मी मैदानातून एकेका वर्गा समोरून जात होतो. अनेक स्मृती जागृत होत होत्या. शाळेत निरनिराळ्या वेळी पार पडणा-या अनेक स्मृती मला होत होत्या. नित्याचे राष्ट्रगीत , रांगेत उभे राहणारे विद्यार्थी , दैनिक परीपाठ , उशिरा आलेल्या विद्यार्थ्यांना बाजूला उभे करून त्यांना रागे भरणे , नंतर वेगवेगळ्या तासिका , दिक्षा अ‍ॅप व्दारे इ-लर्निंग सुरू केल्यावर त्यांचे उजळलेले चेहरे, मुलांचा उत्तरे देण्यासाठीचा उत्साह , दुपारच्या दीर्घ अवकाशात “या न सर जेवायला” म्हणून त्यांनी प्रेमाने घातलेली हाक कानात घुमली. शिक्षक व विद्यार्थी यांनी लावलेली रोपटी अशा नाना स्मृती मी मैदानात फिरत असतांना माझ्या डोक्यात फिरत होत्या. राष्ट्रपुरुषांच्या जयंती , पुण्यतिथीला विद्यार्थ्यानी दिलेली भाषणे, उन्हाळ्यात कडूनिंबाच्या झाडाच्या दाट सावलीत घेतलेल्या व हिवाळ्यात सकाळच्या कोवळ्या उन्हात घेतलेल्या तासिका, शारीरीक शिक्षणाच्या तासिका त्यात बैठी पिटीच्या वेळी इतरांना वाकलेले पाहण्यासाठी न वाकलेले काही खोडकर मुले व त्यांना मिळालेली फटकार, संगणक क्लासच्या  वेळी विद्यार्थ्यांचे ते वर्गातून धावतच क्लाससाठी येणे असे कित्येक प्रसंग मला स्मरले. एकदा एक विद्यार्थीनी एक तासिका झाल्यावर शाळेत आली होती. “ काय ग किती उशिर ! “ मी तिला ओरडलो “आजीचे औषध पाणी करून मग शाळेत येते सर मी, म्हणून येण्यास उशिर झाला.” ,“जा वर्गात” म्हणून मी स्तब्ध झालो. “बेटा आजीची सेवा तर करायचीच आहे पण शाळेत सुद्धा वेळेवर यावे” असे म्हणून मी तिला काही पर्याय सुचवले होते व शांततेने समजावून सांगितले. ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांच्या कित्येक अडचणी असतात हे मला जाणवले होते. मी तदनंतर उशिरा येणा-या विद्यार्थ्यांच्या अडचणी जाणून घेतल्या होत्या. केवळ त्या जाणून घेतल्याने व प्रेमाने त्यांची चौकशी केल्याने अनेक विद्यार्थ्यांचे उशिरा येणे कमी झाले होते. विद्यार्थिनीचा अशाच प्रकारचा एक किस्सा ख्यातनाम लेखक प्रविण दवणे यांनी सुद्धा शिक्षण संक्रमण या मासिकात त्यांच्या लेखात उल्लेखिला होता तो वाचल्यावर मी त्वरीत त्यांना फोन करून वरील किस्स्या बाबत बोललो होतो. त्यांनी सुद्धा विद्यार्थ्यांच्या अडचणी , मानसिकता यांबाबत काही मोलाचे शैक्षणिक सल्ले मला दिले होते. मैदानात फिरता-फिरता मला अशा कित्येक आठवणी आल्या होत्या. हे सत्र 22 जून 2021 पासून सुरू झाले. वर्ग 8 ते 12 सुरू करण्याची परवानगी शासनाने गत महिन्यात काही अटींवर दिली होती परंतू सर्व वर्गातील विद्यार्थ्यांना अद्यापही शाळेत येण्यास परवानगी नाही. या वर्षी शासनाने सेतू अभ्यासक्रम सुरू केला व त्या अनुषंगाने अनेक विद्यार्थी टप्प्या-टप्प्याने शाळेत प्रश्नपत्रिका वगैरे घेण्यासाठी म्हणून येत आहेत. एक–एक करून विद्यार्थी शाळेत येऊ लागले. रोज त्यांना पाहणारा मी दीड वर्षांपेक्षा जास्त दिवसांनी त्यांना भेटत होतो, प्रत्यक्ष पहात होतो. ग्रामीण भागातील शाळा असल्याने बहुतांश विद्यार्थ्यांना ऑनलाइन सुद्धा पाहता येत नव्हते. काही विद्यार्थ्यांना प्रथम दर्शनी ओळखले नाही. नीट निरखून पाहिल्यावर त्यांना ओळखले. या सर्वांना भेटून , प्रत्यक्ष पाहून आनंद होत होता. “का रे आमची आठवण येत होती की नाही?“  विचारल्यावर “शाळेची खूप आठवण येते सर” सर्व विद्यार्थी हेच उत्तर देत होते. त्यांचे वेळापत्रक, अभ्यास कसा सुरू आहे.  परीवाराची चौकशी केली. त्यांच्याशी बोलतांना एक वेगळाच आनंद मला होत होता, त्यांच्या नजरेतून ते खुप काही सांगत होते, शाळा, इमारत त्यांचा वर्ग निरखून पाहत होते. अनेक विद्यार्थी शाळा कधी सुरू होते सर ? सर्वच तर सुरू आहे मग शाळाच का नाही ? याला माझ्याकडे काही उत्तर नव्हते. “पाहू बेटा वाट, होईल सुरू” मी म्हणालो. कोरोना मुळे झालेला शिक्षणाचा खेळ खंडोबा , ग्रामीण भागातील मुलांना आलेल्या नेटवर्क व स्मार्ट फोनच्या अडचणी, दुकाने , खाजगी शिकवण्या सर्व काही सुरू आहे , शिकवणीला पाठवण्यास पालकांनी सुद्धा संमती दिली आहे ,  50 कोटी लोकांचे लसीकरण सुद्धा झाले आहे , बसेस सुरू आहेत , पर्यटन स्थळी गर्दी आटोक्यात येत नाही मग फक्त शाळाच तेवढ्या का बंद ? असा अनेकांना प्रश्न पडलेला आहे.  या सर्व पार्श्वभूमीवर आता पालक, शिक्षक , विद्यार्थी, नागरीक सर्वांनाच शाळा सुरू होण्याची प्रतीक्षा आहे. शाळेत तर विद्यार्थी नाहीच परंतु 15 ऑगस्ट 2020, 26 जाने 2021, उद्याचा 15 ऑगस्ट 2021 हे राष्ट्रीय सण सुद्धा विद्यार्थ्यांविना साजरे होतांना पाहून भकास वाटते आहे.अर्थात कोरोनाची भीषणता व दडपण सुद्धा नाकारता येईल असे नाहीच. पण आता पालक, शिक्षक, विद्यार्थी सर्वांनाच शाळा सुरु व्हाव्यात असे वाटते आहे. 

     बॉर्डर चित्रपटात घरापासून दूर असलेले सैनिक त्यांच्या घरच्यांची मानसिकता “घर कब आओगे?” या "संदेसे आते है" या गाण्यातून व्यक्त करतात. विद्यार्थीहीन असलेल्या , “विद्यार्थ्या विना सुन्या-सुन्या असलेल्या शाळेत फिरतांना विद्यार्थ्यांची आठवण येऊन माझ्या सुद्धा मनात "स्कुल कब आओगे ?...तुम बिन ये स्कुल सुनी सुनी है ?” असा विचार वारंवार उपस्थित होत होता.