३०/११/२०२३

Article about 41 labours rescued from tunnel in Uttarakhand, India

श्रद्धावान लभते ज्ञानम


आधुनिक शिक्षण घेतलेले असले आपल्या क्षेत्रात सर्वोत्कृष्ट असले, विदेशी असले तरी अर्नोल्ड डिक्स हे श्रद्धावान दिसले आणि म्हणूनच "श्रद्धावान लभते ज्ञानम" असे म्हणावेसे वाटते.

अखेर त्या 41 मजुरांची सुटका झाली. पंधरा दिवसांच्या प्रयत्नाला अखेर यशप्राप्ती झाली. उत्तराखंड मधील बोगदयात अडकलेल्या त्या 41 मजुरांवर या दिवसात मोठी बिकट परिस्थिती ओढवली होती. त्या अंधाऱ्या बोगदयात इतके दिवस काढणे म्हणजे गंमत नाही. ते मोठे जिकरीचे होते, जीवावर बेतणारा तो प्रसंग होता. जरी त्यांना पाईपद्वारे खाद्य व प्राणवायू पोहोचवला जात होता तरी अशा अंधारगुहेत राहायला भाग पडणे म्हणजे एक परीक्षाच म्हणावी लागेल. कारण खाण्यापिण्याची जरी सोय झाली, प्राणवायूची जरी सोय झाली तरी त्या मजुरांना त्यांच्या शरीरधर्माची मोठी समस्या भेडसावली असेल, काहींच्या प्रकृतीवर परिणाम झालाच पण यातून सर्व सुखरूप बाहेर आले. कोणतेही क्षेत्र असो योजना असो किंवा मोहीम असो युद्ध मोहीम असो सुटकेची मोहीम असो नेतृत्व जर कणखर असेल, सक्षम असेल आणि तितकेच संवेदनशील सुद्धा असेल तर त्याचा प्रभाव संबंधित विभाग व त्या विभागाचे अधिकारी कर्मचारी यांच्यावर पडत असतो आणि त्यामुळे प्रचंड मोठे, जिकरीचे असणारे काम सुद्धा सोपे होते याची प्रचिती सुद्धा भारत सरकारच्या सद्यस्थितीत असलेल्या नेतृत्वामुळे या मजुरांच्या सुटकेप्रसंगी दिसून आली. मजूर सुखरूप बाहेर आले. ही जरी सरकारी यंत्रणा अधिकारी व सुटका करण्याच्या मोहिमेत समाविष्ट असलेले सर्वजण यांची मेहनत असली तरी "तेथे असावे ईश्वराचे अधिष्ठान" याप्रमाणे ईश्वरी आशिर्वाद सुद्धा कामात आले. सिलकारा बोगदयाजवळ बाबा बौखनाग म्हणून एक मंदिर आहे. रस्त्याच्या कामात या मंदिरावर गंडांतर आले. परिसरातील जनतेला बौखनागचे मंदिर पाडणे मंजूर नव्हते व त्यांची श्रद्धा आड येत होती. मंदिर पाडल्यामुळेच मजूर अडकले असे सुद्धा त्यांना वाटत होते त्यामुळे तेथे एक छोटे मंदिर उभारण्यात आले. इकडे मजुरांना वाचविण्याची मोहीम सुरू होती या मजुरांना बाहेर काढण्यासाठी ऑस्ट्रेलियाचा टनेल मॅन अर्नॉल्ड डिक्स यांना सुद्धा पाचरण करण्यात आले होते. ड्रिल, ऑगर मशीन आणि इतरही अनेक अत्याधुनिक साधनांचा वापर करत ही मोहीम राबवणे सुरू होते. परंतु मशीन सुद्धा थकल्या काही मशीन बंद पडल्या आणि शेवटी हरित लवादाने बंद केलेल्या रॅट मायनिंग याच तंत्रज्ञानाचा आधार घ्यावा लागला आणि बाबा बौखनाग यांच्या कृपेने मजुरांची सुटका झाली. अर्नोल्ड डिक्स यांना सुद्धा बाबा बौखनाग मंदिराबद्दल माहिती मिळाली आणि  मजुरांच्या सुटके नंतर बाबा बौखनाग यांना आभार मानण्याचे त्यांनी वचन दिले होते. म्हणून अर्नोल्ड डिक्स यांनी मजुरांच्या सुटकेनंतर बाबा बौखनाग यांचे दर्शन सुद्धा त्यांनी घेतले. तसा व्हिडीओ सुद्धा प्रसार माध्यमांत झळकला. 

    आपल्या देशात अनेक वेळा देव, देवी, देवता, श्रद्धा, अंधश्रद्धा यावर आपलेच लोक टीकाटिप्पणी करत असतात. आपल्या देवी देवतांना नाकारत असतात. याची प्रचिती आपल्याला अनेक वेळा येते. हे लोक केवळ हिंदू धर्मातीलच श्रद्धा अंधश्रद्धा देवी देवता यांच्यावर जीभ सैल करून टीका करत सुटतात. परंतु जेंव्हा एक विदेशी व्यक्ती सुद्धा  बोगदयात अडकलेल्या मजुरांची सुटका झाल्यावर बाबा बौखनाग यांची कृपा मान्य करतो एवढेच नव्हे तर त्यांचे आभार मानण्यासाठी त्यांचे दर्शन घ्यायला जातो यातून आपल्या हिंदू समाजातील स्वतःला पुरोगामी म्हणवून घेणाऱ्यांनी बोध घ्यावा. "श्रद्धावान लभते ज्ञानम" असे जे म्हटले गेले आहे ते खरेच आहे. एकदा का तुमची श्रद्धा जडली की ज्ञानाकडे जाणार अनेक मार्ग सुकर होतात. अर्नोल्ड डिक्स यांनी बाबा बौखनागचे दर्शन घेऊन त्यांच्यामध्ये  असलेल्या श्रद्धेचे दर्शन समस्त भारतीयांना घडवले आहे. आपले माजी राष्ट्रपती अब्दुल कलाम हे सुद्धा श्रद्धावान होते, पंतप्रधान सुद्धा श्रद्धावान आहे व 41 मजुरांच्या सुटकेसाठी आलेले टनेल मॅन हे सुद्धा श्रद्धावानच म्हणावे लागतील. म्हणूनच त्यांच्या कडून घडणा-या अनेक कृत्यात त्यांच्यातील ज्ञानाची प्रचिती येते. आधुनिक शिक्षण घेतलेले असले आपल्या क्षेत्रात सर्वोत्कृष्ट असले, विदेशी असले तरी अर्नोल्ड डिक्स हे श्रद्धावान दिसले आणि म्हणूनच "श्रद्धावान लभते ज्ञानम" असे म्हणावेसे वाटते.

०८/११/२०२३

Article about Maxwell magnificent batting for Austrelia

"मॅक्स" रन आणि "वेल" प्लेड

आपल्या देशाला जिंकून देण्यासाठी पायात तीव्र वेदना असतांनाही मॅक्सवेल प्राणपणाने खेळपट्टीवर उभा ठाकला होता. "डालो तुम कैसे बॉल डालते मै देखता" या आविर्भावात त्याने अफगाणी गोलंदाज व खेळाडूंना दबावात आणले. 

मॅक्सवेलने काल ऑस्ट्रेलियासाठी केलेल्या खेळीने मला क्रिकेटविषयी लिहिण्यास भाग पाडले. सुरुवातीपासूनच मला क्रिकेट या खेळामध्ये काही रुची नव्हती. माझ्या लहानपणापासून आमच्या घरी क्रिकेट या खेळाचा तिटकारा होता. इंग्रजांचा खेळ आहे , प्रगत झालेले अमेरिका , जपानसारखे देश क्रिकेट खेळत नाही, अशी वाक्ये कानावर पडत असल्यामुळे क्रिकेटमध्ये रुची निर्माण होण्यास अडथळा आला. क्रिकेटच्या मॅचेस सुद्धा जास्त पाहिल्या नाही. कारण त्यावरही वडीलांचे म्हणणे असे की हे मॅच फिक्सिंग करतात आणि त्यांचे भाकीत पुढे खरे पण ठरले होते. काही खेळाडू मॅच फिक्सिंग मध्ये दोषी ठरले होते. त्यामुळे पुर्वी कोणत्याही मॅचेस असल्या तरी आमच्या घरी काही कोणी क्रिकेट बघत नव्हते पण आमच्या शेजारच्या कोर्टाच्या इमारतीत तेंव्हा तहसील ऑफिस सुद्धा होते. मॅच असली की, तहसील ऑफिसचे कर्मचारी आम्हाला क्रिकेटचा स्कोअर विचारायचे आणि आम्हाला तो काही माहीत नसे. तेंव्हा त्यांना आश्चर्य वाटे व ते हसतही " काय गड्या तुम्ही क्रिकेट पाहात नाही !" असे ते म्हणत  त्यांना स्कोर सांगण्यासाठी म्हणून आम्ही मग मॅच लावायला सुरुवात केली, मग त्यांना वेळ असला की ते आमच्या घरी येऊन मॅच बघत. मग पुढे आम्हीही भारत-पाकिस्तान सारख्या महत्वाच्या क्रिकेटच्या मॅचेस बघण्यास सुरुवात केली आणि हळूहळू त्यात थोडाफार रस निर्माण झाला. क्रिकेटला नावे ठेवणारे माझे वडीलही भारताच्या मॅचेस बघायला लागले व  त्यांच्यासोबत आम्ही पण. मग अधेमध्ये इतरही देशांचे सामने बघायला लागलो आणि म्हणूनच कालचा ऑस्ट्रेलिया व अफगाणिस्थानचा सामना सुद्धा दुस-या इंनिंग नंतर बघण्यात आला. ऑस्ट्रेलियाची बॅटिंग सुरू होती, ऑस्ट्रेलियाच्या पाच विकेट गेल्या तेंव्हा मी हा सामना लावला. नंतर मॅक्सवेल आणि पॅट कमिन्स या दोघांची बॅटिंग सुरू झाली. हा रोमहर्षक सामना पाहतांना मॅक्सवेलच्या बॅटिंगने अवघ्या विश्वातील क्रिकेट प्रेमींना मोहून टाकले. सात विकेट गेल्यानंतर खेळपट्टीवर टिकून राहून हरण्याची जास्तीत जास्त शक्यता निर्माण झालेल्या ऑस्ट्रेलियाला मॅक्सवेलने जिंकून दिले. आणि हे जिंकून देणे पूर्णपणे "वन मॅन आर्मी" प्रमाणे होते. 21 चौकार आणि 10 षटकार मॅक्सवेलने त्याच्या खेळीच्या दरम्यान लगावत 128 चेंडूत 201 धावा काढल्या. 

विशेष म्हणजे मॅक्सवेलच्या पायामध्ये कळ येत असूनही तो प्राणपणाने खेळत षटकार, चौकार हाणत होता. पायात तीव्र वेदना असतांनाही मग त्याने फुटवर्क न करता जे लिलया व अप्रतिम असे षटकार व चौकार हाणले ते वाखाणण्याजोगे होते त्याच्यासोबत पॅट कमिन्सचे पण कौतुक तो सुद्धा टिकून राहून खेळला. त्याने जरी एक-एक, दोन-दोन धावा काढल्या असल्या व कमी धावा केल्या असल्या तरी त्याचे टिकून राहणे हे सुद्धा काल तितकेच महत्त्वाचे ठरले. त्याने व मॅक्सवेलने स्ट्राईक मॅक्सवेलकडेच कशी राहील याची पण काळजी घेतली. सात विकेट गेल्याचे व आता आपल्यावरच आपल्या देशाची मदार आहे याचे पुर्ण भान मॅक्सवेेलने ठेवलेले दिसले. त्याच्या खेळातून दिसत होते. ज्याप्रमाणे बाजीप्रभू देशपांडेंनी जसे घोडखिंडीत उभे ठाकून महाराजांना सुखरूप गडावर पोहचण्यास प्राण पणाला लावले होते त्याचप्रमाणे आपल्या देशाला जिंकून देण्यासाठी पायात तीव्र वेदना असतांनाही मॅक्सवेल प्राणपणाने खेळपट्टीवर उभा ठाकला होता. "डालो तुम कैसे बॉल डालते मै देखता" या आविर्भावात त्याने अफगाणी गोलंदाज व खेळाडूंना दबावात आणले. क्रिकेटचे जुने रेकॉर्ड खूप असतात व लोकांच्या लक्षातही राहतात पण माझ्या मात्र काही ते काही लक्षात राहात नाही परंतु तरीही मॅक्सवेलने वन डे क्रिकेटमध्ये चेंजिंग करतांना काल सर्वात जास्त रन केले शिवाय या विश्व करंडक सामन्यांमध्येे सुद्धा त्याची ही मोठी खेळी ठरली. मुजीबने त्याचा झेल सोडला हे अफगाणिस्तानसाठी मोठे महागाचे ठरले आणि मग मॅक्सवेल सुसाट सुटला. क्रिकेटवर बालपणापासून घरातूनच टीका ऐकलेला मी मॅक्सवेलची ही खेळी पाहतांना मात्र पुुरता प्रभावित होऊन गेलो होतो आणि खरंच एखादा क्रिकेटपटूू किंवा इतरही कुण्या खेळातील खेळाडू देशासाठी कीती चांगली खेळी खेळू शकतो याचा उत्कृष्ट असा नमुना म्हणजे मॅक्सवेलची कालची खेळी. भविष्यात मॅक्सवेलची ही खेळी उदाहरण म्हणून दिली जाईल. क्रिकेटचा स्कोअर क्रिकेट मधील रेकॉर्ड जरी माझ्या लक्षात राहत नसले तरी कुंबळे व श्रीनाथ या दोन गोलंदाजांनी सुद्धा शेवटच्या विकेटसाठी खेळतांना भारताला एक सामना जिंकून दिला होता. काल मॅक्सवेलची खेळी पाहतांना अनिल कुंबळे व जवागल श्रीनाथ या गोलंदाजानी केलेल्या चांगल्या फलंदाजीच्या अटीतटीच्या सामन्याची आठवण झाली. कालचा ऑस्ट्रेलिया व अफगाणिस्थानचा सामना सुद्धा अटीतटीचाच झाला पण मॅक्सवेल ने काढलेले "मॅक्स" रन्स आणि "वेल" प्लेड खेळीमुळे ऑस्ट्रेलिया विजेता ठरला. मॅक्सवेलची ही खेळी लोकांच्या दीर्घकाळ लक्षात राहील

०२/११/२०२३

Article about hindu festival Kojagiri

 एक वो भी कोजागिरी थी

कोजागिरीचं एक संग्रहित चित्र

...मला आठवले ती चुलीवर ठेवलेली एक मोठी कढई,  त्यामध्ये एक लांब सराटा आणि चुलीमध्ये धगधगणाऱ्या ज्वाला आणि दूध घोटत असलेले माझे तिर्थरूप व त्यांची जीवश्च कंठश्च मित्र मंडळी...

मुलाला आजच्या शिक्षण पद्धतीचा अविभाज्य घटक बनलेल्या क्लासला सोडून मी घरी येत होतो. त्याचा क्लास हा गावाच्या बाहेर असल्यामुळे मला गाडीवरून येता-येता कोजागिरीचा तो पूर्ण चंद्र दृष्टीस पडला. माझी गाडी जरी सुरू होती तरी काही क्षण माझी दृष्टी त्या चंद्राकडे स्थिरावली आणि एकदम मला आठवले की अरे आज तर कोजागिरी पौर्णिमा. तोच चंद्रमा नभात, धीरे धीरे चल चांद गगन मे, खोया खोया चांद सारख्या गीतांचे स्मरण होत-होत माझे मन भूतकाळात जाऊ लागले, मला आठवले ती चुलीवर ठेवलेली एक मोठी कढई,  त्यामध्ये एक लांब सराटा, चुलीमध्ये धगधगणाऱ्या ज्वाला आणि दूध घोटत असलेले माझे तिर्थरूप व त्यांची जीवश्च कंठश्च मित्र मंडळी. माझे वडील व त्यांची मित्रमंडळी दरवर्षी सहकुटुंब कोजागिरी पौर्णिमेचे आयोजन करीत असत. त्या दिवसांच्या स्मृती दूध ऊतू गेल्यावर जसे पटकन ओसंडून वाहू लागते तशा ओसंडून आठवू लागल्या. कोजागिरीच्या दिवसाची आम्हा लहान मंडळींना मोठी प्रतीक्षा असे. कारण मनसोक्त खेळ व तदनंतर स्वादिष्ट दुग्ध प्राशन असा तो योग असे. सर्व एकत्रित झाले की, मोठी मंडळी कामे वाटून घेई. चुलीची पुजा झाल्यावर मग दूध घोटायला सुरुवात होत असे. दूध घोटण्याच्या आधी भुईमुगाच्या शेंगा भाजल्या जात. सोबतीला मिरच्या सुद्धा असत. मग भुईमुगाचे शेंगदाणे, सोबत गुळ असे हिमोग्लोबिन वर्धनास सहाय्यकारी असणारे पौष्टिक खाद्य खाण्याचा सोपस्कार होई. दुसरीकडे पुरुष मंडळी दूध घोटायला बसत. दूध घोटण्यामध्ये माझ्या वडीलांचा पुढाकार असे त्यांचे दुधात काजू, बदाम, किसमिस असा सुकामेवा टाकण्याचे प्रमाण ठरलेले असे. काजू, बदाम ते भुकटी करून दुधात टाकत. दुधात चारोळी टाकलेली मात्र त्यांना आजही आवडत नाही. दूध घोटणे सुरु झाले की, आम्ही लहान मुले खूप खेळत सुद्धा असू त्या काळामध्ये मोबाईल किंवा गाणे बजावणे या तत्सम गोष्टी नव्हत्या म्हणून एकमेकांशी संवाद चांगल्या पद्धतीने साधला जायचा. सर्वजण नाना विषयांवर चर्चा करायचे आणि एकत्रितपणाची भावना वृद्धिंगत व्हायची. कढईमध्ये चंद्राचा प्रकाश पडला व दूध आटले की मग त्या दुधाचा नैवेद्य दाखवल्यावर सर्वांना वितरण होई. एका पेल्यानंतर आपापल्या क्षमतेनुसार कोणी दोन तर कोणी तीन/ चार पेले दूध प्राशन करीत असे. दूध प्राशन करताना कोणी चित्रपटांचे संवाद, विनोद व ज्याला जी कला सादर करता येई तो ती कला सादर करत असे. ताण, तणाव मुक्त आरोग्यदायी असे ते दिवस होते. 90 च्या दशकापर्यंत माझे वडील व त्यांच्या मित्र मंडळीचा हा कोजागिरीचा उपक्रम सुरू होता. त्यानंतर मात्र का कोण जाणे पण नवीन पिढीच्या व्यस्ततेमुळे व त्या व्यस्ततेेने नित्य संपर्क होत नसल्याने ते कोजागिरी साजरी करणे बंद झालेे. त्याकाळी बालक असलेलो आम्ही सर्व तरुण झालो होतो, काहींची लग्ने सुद्धा झाली होती, भगिनींचे विवाह होऊन त्या परगांवी गेल्या होत्या. वडील मंडळींच्या नेतृत्वात कोजागिरी करणा-या आम्हाला आता नवीन मित्र मंडळी जोडल्या गेल्यामुळे कदाचित पुर्वीसारखी रुची सुद्धा येत नसावी. बरे तसे म्हटले तर जुन्यातला, बालपणीच्या त्या मैत्रीतील गोडवाही कमी झाला नव्हता पण तरीही पुढे आमची कोजागिरी मात्र बंद झाली. आजच्या धकाधकीच्या जीवनामुळे व्यस्त झालेलो आम्ही तरुण आमच्या सर्वांचे वडील जसे नित्यनेमाने भेटत तसे भेटेनासे झालो. तरीही आमच्या वडील मंडळींची कंपनी (ते त्यांच्या मित्र मंडळीच्या गृपला आजही कंपनी असे संबोधतात.) जशी कोजागिरी साजरी करत तशी कोजागिरी आम्ही पुनरुज्जीवीत करण्याचा प्रयत्न केला होता खरा परंतु त्या कोजागिरी एकत्रीकरणास आम्ही बालपणी अनुभवलेल्या कोजागिरीची सर मात्र काही येऊ शकली नाही. हल्ली कोजागिरीची प्रथा लुप्त होण्याच्या मार्गावर आहे. दूध सुद्धा पुर्वीसारखे शुद्ध राहिलेले नाही त्यामुळे कितीही घोटा त्यास काही चव येत नाही. आताच्या लहान मुलांना दूध आवडेनासे झाले आहे. भुईमुगाचा पेरा कमी झाला त्यामुळे बाजारपेठेत भुईमूग सुद्धा हल्ली अभावाने दिसतो व त्यामुळे कोजागिरीत आता फरसाण, पावभाजी व तत्सम जंक फुडचा शिरकाव झाला आहे. नवरात्र संपल्यानंतरची ही पौर्णिमा, असे म्हणतात की त्या दिवशी देवी लक्ष्मी ही सर्वत्र संचार करत असते आणि "को जागृत" असे म्हणत असते को जागृत ? अर्थात कोण जागे आहे ? आणि या दिवशी जे लोक जागी असतात त्यांना ती प्रसन्न होत असते असे हिंदू संस्कृतीत मानले जाते. आपले भारतीय सण, परंपरा, उत्सव हे अनोखे असे आहेत यानिमित्ताने आपण सारे एकत्रित येत असतो हे सर्व उत्सव, सण, परंपरा, रुढी, प्रथा या टिकल्या पाहिजेत, आपल्या नवीन पिढीला याची माहिती देणे जरुरी आहे, त्यांचे महत्व सांगणे जरुरी आहे. आज शहरात राहू लागलेल्या MNC मध्ये नोकरी करणा-या दाम्पत्त्यांना पगार गलेलट्ठ जरी असला तरी आपल्या हिंदू संस्कृतीतील उत्सव मात्र म्हणावे तसे साजरे करता येत नाही. त्यातही  वेळात वेळ काढून उत्सव साजरे करणारे काही सन्मानीय लोक आजही नक्कीच आहेत. आज भुलाबाई उत्सव अगदी बोटावर मोजता येईल एवढ्या घरातून साजरा होतो. आपले सण, उत्सव हे लुप्त झाले नाही पाहिजे ते टिकले पाहिजे व त्यासाठी थोडक्यात, छोट्या का प्रमाणात होईना पण पण आपण आपल्या घरी अंगणात किंवा गच्चीवर दूध आटवले पाहिजे व नैवेद्य दाखवून त्याचे प्राशन करायला पाहिजे. 
     एव्हाना मी घरी पोहचलो होतो, थोड्यावेळाने सुपुत्र क्लास वरून आले. सौ. ने दूध आटवण्याची तयारी केली होती, दूध चांगले आटून झाले. ते स्वादिष्ट दूध पिल्यावर तृप्तीचा ढेकर दिला. दूध प्राशन करतांना माझ्या डोळ्यासमोर ती आपल्या कुटुंब व बालगोपालांसह कोजागिरी साजरी करणारी निस्वार्थी, जीवाला जीव देणारी, एकमेकांची टर उडवणारी पण तरीही एकमेकांवर नाराज न होणारी विविध जाती, भाषा, पंथाची माझ्या वडीलांची मित्र मंडळी पुन्हा पुन्हा येत होती. वडील, मी, मुलगा व सौ. असे चौघेच कोजागिरीचे दूध पित होतो. एक वो भी दिवाली थी, एक ये भी दिवाली है असे एक जुने गीत टीव्ही वरील जुन्या गाण्यांच्या कार्यक्रमात सुरु होते. ते ऐकून मला पण एक वो भी कोजागिरी थी, एक ये भी कोजागिरी है असे वाटले व लक्ष्मी देवीस मनोमन नमन करून मी निद्रादेवीच्या स्वाधीन झालो.