Article about Khamgaon water problem.

खामगांव पाणी पुरवठा यंत्रणा
ज्ञानगंगा धरणात बुडवून टाका

भारतीय क्रिकेट बोर्ड किंवा संघ समुद्रात बुडवून टाकावा आणि भारत स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस पक्ष विसर्जित करावा अशी दोन प्रसिद्ध विधाने आहेत. या दोन्ही विधानांप्रमाणे खामगाव पाणीपुरवठा यंत्रणा सुद्धा ज्ञानगंगा धरणात बुडवून टाकावी असे खेदाने म्हणावेसे वाटते.

पाणी समस्या ही खामगावकरांच्या पाचवीला पुजलेली आहे. आजरोजी पावेतो खामगावच्या पाणी समस्येबद्दल माझे अनेक लेख लिहून झाले आहेत. खामगाव शहरात असलेल्या पक्क्या पाण्याच्या अशा वीस विहिरींची यादी सुद्धा वृत्तपत्रातून जाहीर केलेली आहे तसेच ती नगर परिषद माजी मुख्याधिकारी यांना सुध्दा दिली होती. परंतु तरीही या लेखांनी विशेष असा काही परिणाम झाल्याचे जाणवले नाही. नागरिकांनी तेवढे कौतुक केले खरे परंतु प्रशासनाने मात्र त्या लेखांची काहीही एक दखल घेतल्याचे दिसले नाही. (पाणी समस्यांचे माझे इतर लेख माझ्या ब्लॉगवर वाचक शोधू शकतात.) यंदा पावसाळा चांगला सुरू आहे. या चांगल्या सुरू असलेल्या पावसाळ्यात चातकाची तहान नक्कीच भागली असेल पण खामगांवकर मात्र नळाच्या पाण्याची चातकाप्रमाणे वाट पहात बसलेले असतात, स्थानिक वृत्तपत्रात येणाऱ्या पाणीपुरवठाच्या वेळापत्रकाकडे डोळे ठेवून असतात. उन्हाळ्यात पण तेच आणि पावसाळ्यात पण तेच. नागरिक पाण्याअभावी अगदी हवालदिल होऊन गेलेले आहेत परंतु कोणी काही बोलत नाही. गेल्या 10 दिवसांपासून खामगावचा पाणीपुरवठा विस्कळीत झालेला आहे. नेहमीप्रमाणेच यंत्रणेत बिघाडाचे कारण सांगितले जात आहे. आमच्या भागातील पाणीपुरवठा हा 28 जुलै रोजी झाला होता त्यानंतर वेळापत्रकाप्रमाणे आजरोजी पर्यंत नळाला पाणी आलेले नाही. खामगावच्या पाणीपुरवठा यंत्रणेत एवढा बिघाड कसा काय होत राहतो ? हा एक संशोधनाचा विषय झालेला आहे. कधी बूस्टर पंपात बिघाड तर कधी पाणीपुरवठा यंत्रणेत बिघाड, कधी विद्युत पुरवठ्याचे कारण तर कधी पाईपलाईन फुटल्याचे. पाणीपुरवठा जेव्हा विस्कळीत होतो तेव्हा अशी नाना कारणे सांगितली जातात. मला आश्चर्य वाटते की मुंबई, पुणे वा आणखी इतर मोठ्या शहरांमध्ये पाणीपुरवठा कसा होत असावा? तिथे  कधी  खामगाव शहरात येतात तशा व तितक्या पाणीपुरवठ्याच्या नाना प्रकारच्या समस्या येत असल्याचे कधी काही ऐकिवात आले नाही. शहरातील माझ्या मित्रांशी याबाबत बोललो असता त्यांनी सुद्धा धरणात जर का पाणी असेल तर आमच्याकडे व्यवस्थित पाणी येत असल्याचे सांगितले. माझ्या एका अमेरिकेत स्थायिक झालेल्या मित्राला मी एकदा विचारले की तिकडे पाणीपुरवठा कसा होतो ? तो तिथे गेल्या अनेक वर्षापासून राहतो. त्याने माझ्या प्रश्नाचे उत्तर दिल्यावर मला आश्चर्य वाटले. तो म्हणाला की, "रोज नळ येतात पण पाईपलाईन कुठून आहे, नळाला पाणी कोण सोडते, कुठून सोडते हे अजूनही आम्हाला कळलं नाही, कधी कुठे पाईपलाईन दुरुस्तीचे कामही दिसले नाही किंवा कधी कुठे पाईपलाईन फुटलेली ही दिसली नाही फक्त आमच्याकडे नळाला पाणी मात्र नियमित येत असते एवढे आम्हाला पक्के माहित आहे. पण आपल्या भारतात आणि त्या अनुषंगाने खामगावात धरणामध्ये पाणी असून सुद्धा नागरिकांना भीषण पाणी टंचाईला तोंड द्यावे लागते. खामगावसारख्या काही ठिकाणी तर पाणी समस्या इतकी अंगवळणी पडली आहे की आता तर लोकांना 15-15, 20-20 दिवस पाणी आले नाही तरीही काही वाटत नाही. खामगाव शहराला पूर्वी जनुना तलावावरून पाणीपुरवठा होत असे. ती पाईपलाईन अद्यापही आहे, ती कार्यान्वित सुद्धा होऊ शकते व शहराच्या अगदी लगतच्या मोठ्या जलसाठ्याचा लाभ खामगांवकरांना होऊ शकतो. पण त्याकडे प्रशासनाचे साफ दुर्लक्ष आहे. सध्या ज्ञानगंगा धरणातून खामगावला पाणीपुरवठा सुरू आहे. आता खामगावची लोकसंख्या वाढली, पाण्याची मागणी अधिक होऊ लागली आहे. पण पंधरा-वीस वर्षांपूर्वी खामगावला भीषण पाणीटंचाई निर्माण झाली होती म्हणून तेंव्हा आठवड्यातून एकदा पाणीपुरवठा होऊ लागला तो आजतायागात कायमच आहे. त्यातच कधी बूस्टर पंप खराब होणे तर कधी पाईपलाईन फुटणे, विद्युत तारांवर झाडे कोसळल्याने किंवा फांद्या कोसळल्याने धरण परिसरातील विद्युत पुरवठा खंडित होणे व त्यामुळे पाणीपुरवठा विस्कळीत होणे, तर कधी बिबट्याच्या धाकाने कर्मचाऱ्यांचे पाणीपुरवठा कार्यासाठी न जाणे, यंत्रणेत बिघाड होणे अशा अनेक समस्या खामगावचा पाणीपुरवठा करताना येत असतात. त्या जाहीर झाल्यावर नागरिक मूकपणे आप-आपली पाण्याची व्यवस्था करतात. कुणी टँकर, कोणी कॅन तर कुणी लीक झालेल्या व्हॉल्व वरून आपली पाण्याची गरज भागवतात. पूर्वी पाणी नसले की घागर मोर्चा, महिलांचा मोर्चा असे किमान ऐकू तरी यायचे, वृत्तपत्रातून पिण्याच्या पाण्याच्या समस्यांच्या बातम्या वाचनात यायच्या, सुरळीत पाणीपुरवठा व्हावा असे गा-हाणे मांडले जायचे पण आता खामगांवकरांना विस्कळीत पाणी पुरवठा इतका अंगवळणी पडला आहे की उपरोक्त मागण्या सुद्धा आताशा होणे बंद झाले आहे. 

भारतीय क्रिकेट बोर्ड का संघ हा समुद्रात बुडवून टाकावा अशा आशयाचे विधान बिशनसिंग बेदी यांनी एकदा केले होते तसेच भारत स्वतंत्र झाल्यावर काँग्रेस पक्ष सुद्धा विसर्जित करावा असे विधान गांधीजींनी केले होते. या दोन्ही विधानांप्रमाणे तसेच खामगाव पाणीपुरवठ्यात येणाऱ्या नाना अडचणींमुळे व कुचकामी यंत्रणेमुळे खामगाव पाणीपुरवठा यंत्रणा सुद्धा खामगावला पाणीपुरवठा करणाऱ्या ज्ञानगंगा धरणात बुडवून टाकावी असे खेदाने म्हणावेसे वाटते.