Article about voting awareness

चला मतदान करूया !

भारत स्वतंत्र होऊन 77 वर्षे झाली तरी भारतातील नागरिकांना सतत मतदान करा, मतदान करा अशी जागृती का करावी लागते हा एक प्रश्नच आहे.

सध्या महाराष्ट्रात विधानसभा निवडणुकीची धूम सुरू आहे आणि या निवडणुकांमध्ये विजय व्हावा म्हणून सर्व उमेदवार हे प्रचार आणि प्रसार करीत आहेत. त्याचबरोबर महाराष्ट्र शासन लोकांनी अधिकाधिक मतदान करावे म्हणून जनजागृतीचे कार्यक्रम जोरात राबवत आहे. मतदानाची टक्केवारी वाढावी असा शासनाचा हेतू असतो आणि तो बरोबरही आहे. लोकशाहीच्या उत्सवात नागरिकांनी मतदान हे अवश्य करायला पाहिजे. मतदान करणे हा जसा आपला हक्क आहे तसेच  तसेच ते आपले कर्तव्य सुद्धा आहे. परंतु बऱ्याच वेळा असे दिसते की या दिवशी सार्वत्रिक सुट्टी असल्यामुळे लोक मतदानाला जाण्याचा कंटाळा करतात. काही लोक तर सुट्टी असल्यामुळे पर्यटनाला किंवा इतर काही कार्यक्रमांना जातात. अनेक वेळा तर चांगले सुशिक्षित लोक सुद्धा  मतदानाला जाण्याचा आळस करतात. मतदान करण्यात उच्चभ्रू लोकांचे प्रमाण सुद्धा नगण्य असते. यामुळे मतदानाची टक्केवारी घसरते मतदानाची टक्केवारी घसरली तर योग्य उमेदवार निवडून न येण्याचीच अधिक शक्यता असते. भारत स्वतंत्र होऊन 77 वर्षे झाली तरी भारतातील नागरिकांना सतत मतदान करा, मतदान करा अशी जागृती का करावी लागते हा सुद्धा एक प्रश्नच आहे. भारतात मतदानाची टक्केवारी कमी असण्याचे कारण हे सुद्धा आहे की अनेक वेळा निवडून दिलेले लोक हे जनतेचा भ्रमनिरास करतात पक्ष बदलणे, भ्रष्टाचार करणे, या पक्षातून त्या पक्षात कोलांट्या उड्या मारणे, उपटसुंभ वक्तव्य करत राहणे, समाजात फूट पाडणे अशी कृत्ये या नेत्यांकडून होताना जनता नेहमीच पाहत असते. अनेक लोक हे त्यांच्या दैनंदिन समस्यांमुळे ग्रस्त असतात त्यातच जेव्हा  त्यांच्या जीवनावश्यक गोष्टी सहजरीत्या उपलब्ध होत नसतील, अंतर्गत भागातील रस्ते खराब असतील, सांडपाणी आणि स्वच्छता इत्यादीची व्यवस्था ठीक नसेल तर हे लोक आणखीनच त्रस्त होतात. शिवाय त्यांच्या या मागण्या पूर्ण  करण्यासाठी जेव्हा ते संबंधित विभाग व नेत्यांशी भेट घेतात, आपले गा-हाणे मांडतात तेव्हा सुद्धा त्यांना थातूरमातूर उत्तरे देऊन बोळवण केली जाते व त्यांची समस्या कायमच राहते. असे नेते पाहिल्यावर जनतेला हेच वाटते की यापेक्षा मतदान न केलेले बरे ! परंतु असे लोक राजकारणापासून दूर ठेवायचे असतील तर त्यासाठी सुद्धा मतदान करण्याचीच आवश्यकता असते जेणे करून मतदानाने निवडणुकीत उभ्या असलेल्या उमेदवारांपैकी त्यातल्या त्यात चांगला उमेदवार जनता निवडू शकते. मतदानाबाबतची उदासीनता ही आपल्या देशाच्या हिताला किंवा देशाच्या आगामी भविष्याला हानिकारक अशी आहे आणि म्हणूनच शासन जनतेला मतदान करण्यासाठी प्रोत्साहित करत असते. परंतु जनतेला हे प्रोत्साहन देताना शासन प्राथमिक व माध्यमिक शाळांमधील विद्यार्थ्यांना हाताशी धरत असते. हे कुठेतरी वेगळेच वाटते म्हणजे लहान मुले हे मोठ्यांना सांगत असतात की मतदान करा. खरं पाहता लहानांनी मोठ्यांना शिकवणे हे मोठ्यांसाठी अपमानास्पदच असे आहे,  मोठ्यांना विचार करायला लावणारे आहे. परंतु तरीही शासनाने मतदान प्रोत्साहन कार्यक्रमांमध्ये महाविद्यालयीन तरुणांना सुद्धा समाविष्ट करून घ्यावे असे इथे सांगावसे वाटते. महाविद्यालयीन तरुण हे नवमतदार असतात त्यामुळे त्यांनी अशा प्रकारचे कार्यक्रम राबवले तर ते अधिक परिणामकारक होईल याचा सद्धा शासनाने विचार करायला पाहिजे. भारतातील लोकशाही ही अधिकाधिक प्रगल्भ होण्यासाठी ज्याप्रमाणे चांगल्या सुशिक्षित, सुज्ञ अशा लोकप्रतिनिधींची आवश्यकता आहे त्याचप्रमाणे जागरुक  मतदारांची सुद्धा नितांत आवश्यकता आहे. मतदार जर जागरुक असेल तर तेच या देशाचे भविष्य बदलवू शकतात, त्यासाठीच शासन मतदार जनजागृतीचे कार्यक्रम राबवत असते. याप्रसंगी हेच नमूद करावेसे वाटते की जरी आपण विविध समस्यांपासून ग्रस्त असाल, आपल्या मागण्या कुठेतरी पूर्ण झाल्या नसतील वा आपण  लोकप्रतिनिधी विषयी नाराज असाल तरीही आपण मतदान हे केलेच गेले पाहिजे. आपल्यासोबत आपला मित्र परीवार व परिचितांना सुद्धा मतदान करण्यास प्रोत्साहित केले पाहिजे. 2024 च्या मतदानाची तारीख 20 नोव्हेंबर ही आता अगदी समीप आलेली आहे. तेव्हा इथे  चला मतदान करूया हेच म्हणावेसे वाटते.

Article about the victory of Marathi man in American election.

...थानेदार आया है

श्रीनिवास ठाणेदार

एक भारतीय, एक मराठी माणूस अमेरिकेत काय जातो आणि तेथील आपल्यापेक्षा शिस्तबध्द, नियमबद्ध निवडणूक प्रक्रिया पार पाडून स दोन वेळा खासदार बनतो हे निश्चितच वाखाणण्याजोगे आहे.

महाराष्ट्रात सध्या विधानसभा निवडणुकीची धूम सुरू आहे. महाविकास आघाडी आणि महायुती  दोघेही सत्ता प्राप्तीसाठी मोफत योजनांची आश्वासने व ज्या जुन्या योजना आहेत त्यातून मिळणाऱ्या निधीमध्ये सुद्धा वाढ करून देण्याच्या आश्वासनांची खैरात लुटत आहे. विविध पक्षातील विविध नेते हे एकमेकांवर आरोप प्रत्यारोप करीत  आहे. येन केन प्रकारेण जोरात प्रयत्न सुरू आहे, असे वातावरण सध्या महाराष्ट्रात आहे. तर तिकडे अमेरिकेतील निवडणूक संपन्न झाली आहे. डोनाल्ड ट्रम्प हे पुन्हा राष्ट्राध्यक्ष म्हणून निवडून आले आहे. अमेरिकेत अनेक भारतीय लोक कित्येक वर्षापासून स्थायिक आहेत. राष्ट्राध्यक्ष पदाच्या शर्यतीत कमला हॅरीस या भारतीय वंशाच्या नेत्या सुद्धा उभ्या होत्या परंतु त्यांना विजयी मात्र होत आले नाही. ट्रम्प आणि मोदी यांच्यामध्ये मैत्रीपूर्ण संबंध आहेत तसेच ट्रम्प यांनी भारताचा आशिया खंडातील एक शक्ती असा उल्लेख यापूर्वी केला आहे. ट्रम्प यांचा आगामी कार्यकाळ भारतासाठी कसा असेल हे लक्षात येईलच. अमेरिका किंवा इतर देशातील निवडणुका आणि भारतातील निवडणुका यांच्यात खूप मोठा फरक आहे पण त्याच्या विश्लेषणात आपल्याला जायचे नाही. आपल्या महाराष्ट्राच्या विधानसभा निवडणूका येत्या 20 नोव्हे रोजी होत आहे. या निवडणुकीत काका-पुतणे, भाऊ-भाऊ एकमेकांच्या विरोधात लढत असले तरी तिकडे अमेरिकेच्या निवडणुकीत मात्र एक मराठी उमेदवार खासदार म्हणून दुसऱ्यांदा निवडून आले आहे. त्यांचे  नाव आहे डॉ. श्रीनिवास ठाणेदार. डॉ. ठाणेदार यांचा जन्म बेळगाव मध्ये झाला असून ते विज्ञान शाखेचे पदवीधर आहे. अल्प उत्पन्न कुटुंबात वाढलेल्या ठाणेदार यांचे वडील वयाच्या 55 व्या वर्षी निवृत्त झाले. लहान वयातच ठाणेदार यांनी त्यांच्या आठ जणांच्या कुटुंबाचा चरितार्थ चालवण्यासाठी अनेक नोकऱ्या केल्या. रसायनशास्त्रात पदवी प्राप्त केल्यानंतर  त्यांनी मुंबई विद्यापीठात पदव्युत्तर कार्यक्रमात प्रवेश घेतला. त्यानंतर त्यांना बँकेत नोकरी लागली परंतु विज्ञान शाखेनंतर बँकेत का नोकरी करायची म्हणून त्यांनी बी. ए. आर. सी. म्हणजेच भाभा ऑटोमिक रिसर्च सेंटर या नामांकित संस्थेत नोकरी केली. 1979 मध्ये ते अमेरिकेत गेले, आणि 1988 मध्ये ते अमेरिकेचे नागरिक झाले. अमेरिकेच्या अक्रोन विद्यापीठात त्यांनी पीएचडी केली आणि नंतर पॉलिमर उद्योगात प्रवेश केला. त्यांनी अनेक बुडीस जाणाऱ्या उद्योग , कंपन्या विकत घेऊन त्या कंपन्यांना नफ्यात आणले. 2018 मध्ये ते राजकारणात उतरले आणि मिशिगन गव्हर्नेटरीय निवडणुकीत डेमोक्रॅट म्हणून उभे राहिले. नोव्हेंबर 20 मध्ये ते राज्यसभेवर निवडून गेले आणि जानेवारी 21 मध्ये त्यांनी खासदार पदाची शपथ घेतली. ठाणेदार यांनी 2021 ते 2023 पर्यंत मिशिगन हाऊस ऑफ रिप्रेझेंटेटिव्हचे सदस्य म्हणून काम केले. आता ते पुन्हा दुसऱ्यांदा खासदार म्हणून निवडून आले आहे.  त्यांनी काही पुस्तके सुद्धा दिली आहेत. "This is Shri's Wish" हे आत्मचरित्र त्यांनी लिहिले आहे. 69 वर्षे वय असलेले ठाणेदार यांचे कर्नाटक विद्यापीठ, मुंबई विद्यापीठ आणि अमेरिकेतील अक्रोन विद्यापीठ येथे शिक्षण झाले आहे. अशी ही श्रीनिवास ठाणेदार यांची माहिती आहे.

   भारतातील निवडणुका म्हटल्या की जातीपातीचे-धर्माचे राजकारण, चुनावी जुमले, फोडाफोडीचे राजकारण, या पक्षातून त्या पक्षात कोलांट्या उड्या,  या पक्षातून त्या पक्षात पक्षनिष्ठा दावणीस बांधून जातांना सुद्धा केली जाणारी प्रसिद्धी, मतदारांना, कार्यकर्त्यांना प्रलोभने, नागरिकांना लावलेली फुकटची सवय या सगळ्या गोष्टी येतात. अमेरिकेत व इतर देशात मात्र विकासात्मक आणि विकासाच्या भोवती राजकारण फिरते. देशहित आणि देशाचा विकास या मुद्द्यांवरती निवडणूका होतात. उमेदवारी मिळवताना तेथील अनेक कंपन्या या  उमेदवारांचा पूर्ण इतिहास शोधून काढतात आणि त्यानंतर विविध प्रक्रिया पार पाडून मगच उमेदवारी निश्चित केली जाते. त्यामुळेच श्रीनिवास ठाणेदार यांचा विजय हा उल्लेखनीय व गौरवास्पद आहे. एक भारतीय मराठी माणूस अमेरिकेत काय जातो आणि तेथील आपल्यापेक्षा शिस्तबध्द, नियमबद्ध निवडणूक प्रक्रिया पार पाडून सलग दोन वेळा खासदार बनतो हे निश्चितच वाखाणण्याजोगे आहे आणि म्हणूनच ...थानेदार आया है असे हिंदीत म्हणावेसे वाटते.

Article about Dastur Ratanji Library, Khamgaon

खामगांवचे "रतन"

ज्या पारशी समाजाला भारताने आश्रय दिला आणि तो समाज सुद्धा इथेच रमला, या देशाला त्यांनी आपले मानले इथे अनेक वैद्यकीय संस्था, उद्योग, इमारती, इतर संस्था उभारल्या, गरजूंना देणग्या दिल्या.  त्याच समाजाच्या एकाने  खामगांवला सुद्धा एक अमूल्य ठेवा दिला आहे, तो कोणता ठेवा आहे या लेखात वाचा.

गत आठवड्यात देशाचे थोर उद्योगपती तसेच समाजसेवेत अग्रेसर अशा रतन टाटा यांचे निधन झाले. त्यांच्या निधनाने समस्त भारतीयांना दुःख झाले. कोट्याधीश असूनही आपल्या साध्या राहणीने आणि दानशूरतेने त्यांनी समस्त भारतवासीयांना आकर्षित केले होते. त्यांच्या निधनाने भारताच्या औद्योगिक क्षेत्रात एक पोकळी निर्माण झाली. त्यांच्या निधनाचे वृत्त वाचल्यावर टाटा समूह आणि तो उद्योग उभा करणारे जमशेदजी टाटा आणि ते ज्या समाजाचे होते तो पारशी समाज त्या पारशी समाजातील चालीरीती, प्रार्थना मंदिर, अंतिम संस्कार पद्धती, पारशी समाजाने देशाच्या विकासात घातलेली भर या सर्व गोष्टींचे स्मरण झाले. त्याच अनुषंगाने आठवण झाली ती कधीकाळी खामगावात वास्तव्यास असलेल्या एका ग्रंथप्रेमी पारशी सदगृहस्थाची. इंग्रजांनी खामगावला जिनिंग प्रेसिंग सुरू केल्यानंतर खामगावच्या कायापालटास प्रारंभ झाला. 1870 चा तो काळ होता. इंग्रजांनी खामगावला नऊ जिनिंग प्रेसिंग मंडळे स्थापन केली. हा जिनिंग प्रेसिंग उद्योग सुरू झाल्यानंतर अनेक उद्योगपती, अधिकारी लोक खामगावात वास्तव्यास आले. उद्योग, व्यवसाय  वाढवण्यासोबत तत्कालीन लोक हे ज्ञान लालासी सुद्धा होते. अशा लोकांची बौद्धिक भूक भागवण्यासाठी त्यांना पुस्तकांचे खुप सहाय्य होत असे. त्यांच्यासाठी खामगांवात एक खाजगी ग्रंथालय त्या काळात उपलब्ध होते. हे ग्रंथालय होते दस्तूर रतनजी या पारशी सदगृहस्थाचे. परंतु या ग्रंथालयात फक्त उच्चभ्रू लोकांनाच प्रवेश होता. सर्वसाधारण नागरिकांना त्याचा काही उपयोग नव्हता. पुढे श्री दस्तूर रतनजी यांचे पुत्र माणेकशा दस्तूर हे खामगांव येथे उपविभागीय अधिकारी पदावर रुजू झाले. त्यांना त्यांच्या वडिलांचे चिरंतन, ज्ञानदायी असे स्मारक खामगावला असावे अशी इच्छा झाली. त्यांनी 1889 रोजी आपले खाजगी ग्रंथालय सार्वजनिक ग्रंथालयात परिवर्तित केले. हे वाचनालय उपविभागीय कार्यालयाच्या परिसरात होते. त्याकाळी महसूल विभागाचा दरारा होता. तहसीलदार , उपविभागीय अधिकारी यांच्यासमोर उभे राहण्यास सुद्धा लोक घाबरत असत त्यामुळे या वाचनालयात जाण्यास सर्वसामान्य लोक धजावत नसत. यावर तोडगा म्हणून काही उत्साही नागरिकांनी प्रताप वाचनालय खामगांव या नावाचे वाचनालय सुरू केले होते. ( हे वाचनालय सुरू करणारी कोण मंडळी होती ही माहिती तूर्तास तरी उपलब्ध नाही. ) 

1912 मध्ये पंचम जॉर्जच्या राज्यरोहणप्रसंगी खामगावच्या रेल्वे स्टेशन समोरील एक मोकळी जागा (आजच्या  डॉ बाबासाहेब आंबेडकर मैदानातील काही भाग) श्री दस्तुर रतनजी ग्रंथालयाकरिता शासनाकडून मिळवून दिली व कायमस्वरूपी अशी इमारत सुद्धा दिली. या कार्यात नागरिकांनी सुद्धा सहकार्य केले. 1912 मध्ये हे ग्रंथालय स्वतःच्या जागेत आले. 1913 मध्ये प्रताप वाचनालय व श्री दस्तुर रतनजी ग्रंथालय यांचे एकत्रीकरण झाले. प्रताप वाचनालयाचा मोफत वाचन विभाग सुद्धा श्री दस्तुर रतनजी ग्रंथालयात कायम ठेवण्यात आला. तो  अजूनही कार्यरत आहे. स्वातंत्र्योत्तर काळात वाचनालयाची घटना, निधी, इमारत बांधकाम, विविध गणमान्य लोकांच्या भेटी अशी वाटचाल करत श्री दस्तुर रतनजी ग्रंथालय हे बुलढाणा जिल्ह्यातील एक अग्रगण्य असे ग्रंथालय म्हणून नावलौकिक प्राप्त करते झाले. ग्रंथालयातील ग्रंथांची संख्या सुद्धा वृद्धिंगत होत गेली. मराठी, हिंदी, इंग्रजी तिन्ही भाषेतील साहित्य विपुल प्रमाणात येथे आजही उपलब्ध आहे. 1989 रोजी ग्रंथालयाने शंभर वर्षे पूर्ण केली या अनुषंगाने विविध कार्यक्रम तेंव्हा घेण्यात आले होते. ग्रंथालयाने शंभर वर्षे पूर्ण केल्यावर विविध मान्यवरांची पत्रे सुद्धा ग्रंथालयास आली. त्यात मेहकरचे कवी ना. घ. देशपांडे यांचे सुद्धा पत्र आहे. त्या पत्रात ना.घ. म्हणतात की, ते जेव्हा खामगावला शिकत होते तेव्हा श्री दस्तुर रतनजी ग्रंथालयात जात होते आणि या ग्रंथालयामुळेच त्यांच्यामध्ये साहित्य प्रेम व साहित्यिक भावना विकसित झाली. दस्तूर रतनजी ग्रंथालयाचे वैशिष्ट्य म्हणजे बुलढाणा जिल्ह्यातील सर्वात जुने व सर्वात जास्त ग्रंथ संख्या असलेले असे हे ग्रंथालय आहे. येथील 125 चौरस फुटाहून अधिक जागा ही ग्रंथांनी व्यापलेली आहे. शेकडो संदर्भ ग्रंथ येथे उपलब्ध आहे. या ग्रंथालयाने खामगावकरांसाठी केलेले सर्वात मोठे काम म्हणजे या ग्रंथालयातील ग्रंथ तसेच येणारी विविध वृत्तपत्रे वाचून अनेक तरुणांना त्याचा फायदा  स्पर्धा परीक्षा देतांना झाला आणि ते तरुण अनेक विभागात विविध पदांवरती नियुक्त झाले. 1939-40 या कार्यकारणीचे अध्यक्ष खामगांवचे माजी नगराध्यक्ष व खासदार राहिलेले तसेच गो.से. महाविद्यालयाचे माजी अध्यक्ष शंकरराव बोबडे यांचे वडील श्री बाजीराव बोबडे हे होते. ते व्यवसायाने अधिव्याख्याता होते. त्यानंतर खामगावातील श्री साने, श्री एकबोटे, श्री मुंशी, श्री भट्टड इ. अनेक गणमान्य व्यक्तींनी या वाचनालयाचे अध्यक्षपद भूषवले आहे. तूर्तास या वाचनालयाचे अध्यक्ष श्री विठ्ठलभाऊ लोखंडकार हे आहेत. दस्तुर रतनजी ग्रंथालय हे आता 135 व्या वर्षात वाटचाल करीत असून खामगाव शहरात विविध बौद्धिक कार्यक्रम, उपक्रम आयोजित करीत असते. "ग्रंथ हेच खरे मित्र" अशी काही वाक्ये आपण ऐकत असतो ज्ञानेश्वर माऊलींनी सुद्धा ग्रंथ कसे वाचावे याबद्दल सांगितले आहे. ते म्हणतात की ज्याप्रमाणे भ्रमर हा फुलातील परागकण हळूवारपणे शोषून घेतो त्याप्रमाणे ग्रंथ सुद्धा हळुवारपणे व नीट आकलन करून वाचले गेले पाहिजे. खामगावच्या ऐतिहासिक वाटचालीत महत्त्वाची भूमिका बजावत असलेले श्री दस्तुर रतनजी ग्रंथालय हे खामगावचे एक भूषणच म्हणावे लागेल. ग्रंथालयांनी अनेक वर्षापासून ग्रंथसेवा देऊन बौद्धिक चळवळ रुजवली आहे तसेच वेळेप्रसंगी वाचकांना आपल्या ग्रंथातून योग्य ते मार्गदर्शन करून साथ दिलेली आहे. म्हणूनच आज जरी मोबाईल इंटरनेटचा काळ असला तरी आपण सुद्धा या ग्रंथालयांना भेट देऊन त्याचे सभासद बनून त्यांच्या कार्यक्रमांना उपस्थित राहून साथ द्यायला नको का ? ज्या पारशी समाजाला भारताने आश्रय दिला आणि तो समाज सुद्धा इथेच रमला, या देशाला त्यांनी आपले मानले इथे अनेक वैद्यकीय संस्था, उद्योग, इमारती, इतर संस्था उभारल्या, गरजूंना देणग्या दिल्या.  त्यांपैकी एकाच्या म्हणजेच दस्तूर रतनजी यांच्या ग्रंथ संपदेतून खामगांवला सुद्धा एक भले मोठे, अद्ययावत असे ग्रंथालय निर्माण झाले. त्याच श्री दस्तुर रतनजी ग्रंथालयाने सुद्धा ज्याप्रमाणे दिवाळीतील दिवे जसे सर्वत्र प्रकाश पसरवतात तसेच 135 वर्षांपासून खामगांव शहरात ग्रंथरुपी पथदर्शक प्रदीप अर्थात ज्ञानदीप तेवत ठेवला आहे आणि म्हणूनच श्री दस्तुर रतनजी ग्रंथालयास खामगांवचे "रतन" असे म्हणणे यथार्थच ठरेल.

विनय वि. वरणगांवकर

खामगांव

7588416238

टीप - एवढा मोठा ठेवा खामगांवकरांसाठी ठेऊन जाणा-या दस्तूर रतनजी, माणेकशा दस्तूर यांचे छायाचित्र अद्यापपावेतो कुठूनही प्राप्त झाले नाही.

माहिती स्त्रोत - श्री दस्तूर रतनजी ग्रंथालय, खामगांव