नेपाळ सिमाप्रश्न नवीन डोकेदुखी
स्वातंत्र्यप्राप्ती नंतर
लगेचच फाळणी पुुर्वी जो पाकीस्तानच मुळी भारताचा भाग होता त्याच पाकड्यांनी काश्मीरवर आपला दावा सांगत भारत पाकीस्तान सिमा वाद सुरु केला व तो आजतायागत सुरु आहे. तत्कालीन पूर्व व पश्चिम पाकिस्तान व भारत या दोन देशांच्या सिमा निर्धारित करणा-या आयोगाचा अध्यक्ष रॅडक्लिफ हा इंग्रज अधिकारी होता. त्यापूर्वी म्हणजे 1914 मध्ये हेन्री मॅकमहोन या इंग्रज अधिका-याच्या अधिपत्याखाली भारत व चिन या देशांचे सिमा निर्धारण झाले होते. चिन या सिमा मानत नाही कारण तत्कालीन स्थितीत या सीमेसाठी झालेल्या सिमला करारात तिबेटचे प्राबल्य होते. आज खुद्द तिबेट चीनच्या अधिपत्याखाली आहे. चिन , पाकीस्तान या देशांच्या सिमा निर्धारित करण्यापूर्वी भारत- नेपाळ सिमा निर्धारित झाली होती. ईष्ट इंडिया कंपनी व नेपाळचे राजे यांच्यातील सुगौली करारानुसार हे निर्धारण झाले होते. त्यानंतर नेपाळ-भारत यांच्यात नेहमीच चांगले संबध राहिले आहेत. नेपाळ व भारत यांच्यातील सिमा या खुल्या आहेत. दोन्ही देशातील नागरिक विना पासपोर्ट व व्हिसा एकमेकांच्या देशात जाऊ शकतात, व्यापर करू शकतात. यानुसार नेपाळ व भारत या दोन्ही देशातील नागरिक परस्परांच्या देशात वास्तव्यास आहेत. तरीही आता कम्युनिस्ट पगडा असलेले व कम्युनिस्ट सरकारची सत्ता असलेल्या नेपाळने भारताशी सिमावादास प्रारंभ केला. चिन – भारत , पाकीस्तान- भारत, बांगलादेश- भारत असे सिमावाद वर्षानुवर्षे सुरु आहेतच यात भरीस भर म्हणून आपले मित्रराष्ट्र समजले जाणा-या व पूर्वी जगातील एकमेव हिंदुराष्ट्र असे बिरूद मिरवणा-या नेपाळने सुद्धा नेपाळ – भारत असा आणखी एक नवीन सिमावाद उपस्थित करून भारताची डोकेदुखी वाढवली आहे. उत्तराखंडातील लिपुलेख व कालापानी नदी या प्रदेशातून मानस सरोवराला कमी वेळात जाण्यासाठी भारताने रस्ता निर्माण केल्यावर नेपाळने त्यावर आक्षेप घेतला आहे. नेपाळने हा भाग नेपाळचा असल्याचा दावा केला असून तसा नकाशा सुद्धा सादर केला आहे. भारताने नेपाळच्या जागेत अतिक्रमण केल्याचे सुद्धा
नेपाळचे म्हणणे आहे. नेपाळच्या मंत्री मंडळाने सुद्धा त्यास
मंजूरी दिली आहे. विशेष म्हणजे या भागात नेपाळ, चिन, भारत या तिन्ही देशांच्या
सिमा मिळतात. नेपाळने 805 किमी सिमेत बदल करून उपरोक्त काही भाग हा आपलाच प्रदेश
असून नवीन आंतर्राष्ट्रीय सिमा निर्धारित करण्याची मागणी केली आहे. वास्तविक पाहता
कालापानी हा भाग भारताचा असल्याचे 1929 मध्ये नेपाळने मान्य केले होते तरीही आता
नेपाळने हा सिमावाद का सुरु केला असावा ? हा वाद सुरु होताच नेपाळने आपले सैन्य
सुद्धा सिमेवर तैनात केले. नेपाळच्या भागातील जमिनी भाडेपट्ट्यावर घेतलेल्या शेतक-यांनी
जेंव्हा त्यांच्या शेतात जायचे होते तेंव्हा त्यांना नेपाळची सिमा ओलांडण्यास मनाई
केली. नेपाळ पोलीसांनी शेतक-यांवर गोळीबार सुद्धा केला. लॉक डाऊन सुरु असतांनाही
हे शेतकरी नेपाळ,मध्ये प्रवेश करीत होते तसेच त्यांनी सिमा सुरक्षा चौकीवर सुद्धा
हल्ला केला म्हणून गोळीबार केला परंतू त्यात कोणाच्याही जीविताला काही हानी झाली
नाही.
हे सर्व पाहता भारतासोबत सर्व शेजारी
देशांचे सिमावाद का आहेत ? असा प्रश्न पडतो. याचे आपण विशेषत: आपल्या राजकारण्यांनी आत्मचिंतन करणे
गरजेचे आहे. एकतर 70 वर्षांपासूनचे मिळमिळीत धोरण , नेहरूंकरवी चीनने बळकावलेला भारताचा
भूभाग चीनला देऊन टाकणे , पाकीस्तान युद्धात पकडलेले युद्धबंदी सोडण्याची घाई, येथील मणिशंकर अय्यर सारख्या नेत्यांचे पाकिस्तानात
जाऊन भारत विरोधी बरळणे, राहुल गांधींनी चीनच्या दुतावासात जाऊन भेटणे यांसारख्या
कृतीने शेजारी व इतर देशांनी भारताचे राजकारण व इथले देशहितास बाजूला सारून स्वत:
सत्ता कशी प्राप्त करायची निव्वळ याचाच हव्यास असणारे राजकारणी, त्यांची मानसिकता
हे पुरते ओळखले आहे. म्हणूनच पाकडे सतत कुरापती काढतात , चिनचे सैनिक भारताच्या
भूमीत घुसून भारतीय सैन्याशी लोटपोट करण्यास धजावतात ,बांगलादेशातून घुसखोरांचे
लोंढे येतात , म्यानमार मधून रोहिंगे येतात व त्यांना देशात राहू द्यावे अशी मागणी
येथील विरोधी पक्षीय करतात. हे असले राजकारणी ज्या देशात असतील त्या देशाशी शेजारी
वाद उकरून काढणारच. देशातील सर्व राजकीय पक्ष “हिमालयसे लेके
समुद्र पर्यंत भूमी का कण कण मेरा है और उसे अपनी गौरवशाली मातृभूमी कहनेका मुझे
अधिकार है |” आपल्या देशाप्रती असा चाणक्यप्रमाणे
विचार करून देशहिताच्या
मुद्द्यावर जेंव्हा एकत्र यायला लागतील तेंव्हा भारताशी वाद निर्माण करण्याची कुणाची
बिशाद होणार नाही.
खूप छान लेख।
उत्तर द्याहटवाधन्यवाद महोदय
उत्तर द्याहटवा