मांगन मरण समान है
मांगन मरण समान है,
मत मांगो कोई भीक |
मांगन से मरना भला
यह सदगुरु की सिख ||
कित्येक वर्षांपुर्वी संत कबीरांनी लिहिलेल्या या दोह्याचे स्मरण आज झाले. स्वार्थी मागण्या करण्यापेक्षा मरण बरे असे कबीर म्हणतात. कबीराचे दोहे हे कालातीत आहे. आजही अनेक प्रसंगी ते चपखलपणे लागू होतात. स्वार्थी मागण्यांपेक्षा होतकरू विद्यार्थ्यांसाठी मदतीसाठी, वृद्धाश्रम, अनाथाश्रम, शाळा यांसारख्या व समस्त
देशबांधवांसाठी जातपात, समाज न पाहता केलेल्या मागण्यांना मात्र कबीरांचे उपरोक्त वचन लागू होत नाही. स्वातंत्र्यपूर्व काळात देश स्वतंत्र करण्यासाठी भारतीय लोक देशासाठी सर्वस्व अर्पण करत होते. ज्याला जशी शक्य होईल तसे तो देशाला देण्याचा प्रयत्न करीत होता. क्रांतिकारकांनी आपले प्राण पणाला लावले, धनिकांनी आपली धनसंपत्ती देश स्वतंत्र करण्याच्या कामासाठी दान केली, कुणी स्वदेशी कापडासाठी सुत कातत होते, बुद्धिवंत लोक इंग्रज विरोधी जागृती आपल्या लेखणीतून व भाषणातून करत होते. अशा या सर्व प्रयत्नोपरांत देश स्वतंत्र झाला. स्वातंत्र्योत्तर काळात मात्र दुसऱ्याला देण्याची, त्यागाची परंपरा असलेल्या देशात हळूहळू मी, माझी जात, माझा समाज यांचाच काय तो विकास व्हावा, प्रगती व्हावी अशा मागण्या आपल्याच सरकार पुढे रेटल्या जाऊ लागल्या. स्वातंत्र्योत्तर काळात ग्राहक हक्क संरक्षण कायदा, माहिती अधिकार अशा काही लोकोपयोगी मागण्या सुद्धा झाल्या ज्यात सर्वच भारतीयांचा फायदा होता. यांसारख्या काही मागण्या या देशाच्या हिताच्याही होत्या यात शंका नाही. परंतु जास्तीत जास्त मागण्या ह्या समस्त भारतीयांसाठी किंवा देशासाठी नसून तर केवळ आपापल्या समाजासाठी व समाजाच्या उन्नतीसाठी होऊ लागल्या. उपोषण, सत्याग्रह या शस्त्रांचा उपयोग लोक प्रशासन व सरकारला वेठीस धरण्यासाठी म्हणून करू लागले. यामुळे मग भारतात असलेल्या नानाविध जाती, पंथ, समाज यांच्यात तेढ निर्माण होऊ लागली व ती अव्याहत सुरूच आहे. त्याला काही राजकारणी सुद्धा सत्तेसाठी खतपाणी घालू लागले व घालत असतात. माझा व माझ्याच जातभाईंचा काय तो तेवढा फायदा झाला पाहिजे, हित झाले पाहिजे मग इतरांचे काहीही काय होवो ना ! ही भावना झपाट्याने रुजली व झपाट्याने विस्तारतच आहे. स्वतःच्याच पात्रात तूप कसे ओढले जाईल याचे प्रयत्न मोठ्या स्तरावर सुरू झाले, होत आहेत परंतु देशाशी काही घेणे देणे नाही, देशाचा व देशाच्या विकासाचा काहीही विचार केला जात नाही हे आपल्या देशाच्या भवितव्यासाठी निश्चितच हितकारक नाही. स्वार्थी आंदोलने, मागण्या यांना आवर घालणे सुद्धा कठीणच आहे. बरेच प्रसंगी याला राजकीय खतपाणी सुद्धा कारणीभूत असते. आज आपल्या देशात देशाला काही देणाऱ्यांची संख्या नगण्य आहे उलट नाना प्रकारच्या मागण्या करणारे मांगीलालच मोठ्या प्रमाणात निर्माण होऊ लागले आहेत. (मांगीलाल नांव असलेल्यांनी कृपा करून गैरसमज करू नये. त्यांचा अपमान करण्याचा हेतू नाही ) एका देशभक्तीपर गीतात म्हटले आहे
देश हमे देता है सब कुछ
हम भी तो कुछ देना सीखे
या ओळीप्रमाणे ज्याला जे शक्य आहे त्याने तो जिथे आहे तिथूनच तो देशासाठी जे काही चांगले कार्य करू शकत असेल तसे त्याने करावे. संत शिरोमणी तुकाराम महाराज सुद्धा म्हणतात की,
काही मागणे हे आम्हा अनुचित
वडीलांची रीत जाणत असो ||
म्हणजे आमच्या पूर्वजांपासूनची कुणाला काही मागणी न करण्याची रीत आम्हाला चांगली ठाऊक आहे. तुकाराम महाराजांची ही ओवी तसेच संत कबीर यांच्या उपरोक्त दोह्याला अनुसरुन इतरांकडे याचक बनून जाण्यापेक्षा स्वत: दाता कसे बनता येईल, दाता बनण्याची क्षमता निर्माण झाल्यावर जे कुणी खरे गरजू असतील त्यांना मदत कशी करता येईल हे पाहावे. देशाकडे फक्त स्वतःचा समाज, स्वतःची जात व स्वतःसाठी अशा संकुचित मागण्या करण्यापेक्षा देशाला व देशातील सर्वच समाज बांधव सर्वच भारतीय नागरिकांना हितकारक होतील अशा मागण्या कराव्या तेंव्हाच ते अधिक व्यापक अधिक सकारात्मक, देशहितकारक, सर्वसमावेशक असे होईल व अशा
समस्त देशबांधवांसाठी केलेल्या मागण्या ह्या कबीर यांच्या म्हणण्याप्रमाणे मरणा समान सुद्धा नसतील कारण त्या स्वार्थी मागण्या नसून सर्वांसाठीच केलेल्या मागण्या आहेत. संकुचित वृत्तीने केलेल्या मागण्यांनी केवळ स्वउन्नती, स्वसमाज उन्नती होईल राष्ट्रोन्नती नाही.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा