Article on the occasion of birth anniversary of eminent actor Dev Anand

सौ साल पहले...

डोक्यात हॅट, जॅकीट, सुट, बूट नेहमी "अप टू डेट" पेहरावात तो पडद्यावर दिसला की तरुणी त्याच्या प्रेमात पडत."जानपर मेरी बनी आपकी ठहरी हंसी" अशी त्यांची गत होत असे.

आजच्या तारखेच्या बरोबर शंभर वर्षे आधी त्याचा जन्म वकील पिशोरीमल आनंद यांच्या कुटुंबात तत्कालीन पंजाब प्रांतात झाला. त्याच्या दोन भावांसह शालेय शिक्षणानंतर तो बी. ए. झाला. इंग्रजी भाषेवर त्याने प्रभुत्व मिळवले. 1940 दशकात दादासाहेब फाळके यांनी मुहूर्तमेढ रोवलेल्या चित्रपटसृष्टीने चांगलेच बाळसे धरले होते. रोजगार मिळवण्यासाठी काहीतरी काम धंदा शोधण्यासाठी म्हणून तो स्वप्ननगरी मुंबईला दाखल झाला. मुंबईला आल्यावर त्याला डाक विभागात नोकरी मिळाली. त्यावेळी चित्रपटसृष्टीवर मराठी लोकांचा दबदबा होता आणि अशाच मराठी माणसाच्या चित्रपट कंपनीने अर्थात व्ही. शांताराम यांच्या प्रभातने त्याला नायक म्हणून "हम एक है" या हिंदू मुस्लिम ऐक्यावर आधारीत एका चित्रपटात काम करण्याची संधी दिली. हा नट म्हणजे स्टाईल किंग, चॉकलेट हिरो धर्मदेव आनंद अर्थात देव आनंद. सुरुवातीला त्या काळाला साजेशा अशा साध्यासुध्या भूमिका त्याने साकारल्या आणि नंतर स्वत:ची अशी अनोखी शैली, लकब विकसित केली जी कुणालाही अनुसरता आली नाही. डोक्यात हॅट, जॅकीट, सुट, बूट नेहमी "अप टू डेट" पेहरावात तो पडद्यावर दिसला की तरुणी त्याच्या प्रेमात पडत."जानपर मेरी बनी आपकी ठहरी हंसी" अशी त्यांची गत होत असे. पडद्यावर त्याने त्याच्या रोमँटिक शैलीने नटीला "...तुम रुठा ना करो" असे म्हटल्यावर नटीची रुसून बसण्याची बिशाद होत नसे. त्याची वेगाने संवादफेक, त्या संवादात विशिष्ट पद्धतीने चढ उतार व "पॉझेस" घेणे, मान हलवत, डोळ्यांच्या हालचाली करत बोलणे, चालण्याची वेगळीच त-हा यांची कधी कुणाला हुबेहूब नक्कल करणे जमले नाही. 40 च्या दशकात जिद्दी, बाजी, असे त्याचे चित्रपट झळकले. 50 च्या दशकात टॅक्सी ड्रायव्हर, मुनीमजी, सीआयडी,पेइंग गेस्ट 60 च्या दशकात माईलस्टोन आर. के. नारायण यांची कथा असलेला गाईड, ज्वेलथीफ, कालाबाजार, तेरे घर के सामने, हम दोनो. 70 च्या दशकात जॉनी मेरा नाम, बनारसी बाबू, वारंट, हरे रामा हरे कृष्णा असे त्याचे चित्रपट प्रचंड गाजले. यातील काही चित्रपट हे त्याने आपल्या चेतन व विजय आनंद या बंधूंसह स्थापन केलेल्या नवकेतन या चित्रपट निर्मिती करणा-या कंपनीचे होते. 80 च्या दशकात स्वामी दादा, हम नौजवान, लष्कर असे त्याचे चित्रपट चांगले चालले. तदनंतर मात्र त्याने दिग्दर्शित केलेले चित्रपट साफ कोसळू लागले परंतू तो कार्यरतच राहिला त्याचे तो दु:ख करत बसला नाही अगदी त्याच्या गाण्यातील "गम और ख़ुशी मे फर्क ना महसुस हो जंहा" याप्रमाणे. कर्म करीत राहा या भगवानुवाचा प्रमाणे तो अखंड कर्म करीतच राहिला. देव आनंदची गाणी सुद्धा त्याच्याप्रमाणेच सदाबहारच अशी होती. रफी, किशोर, हेमंतदा यांच्या आवाजातील त्याची गाणी आजही लोक ऐकतात. आज देव असता तर 100 चा असता. तो जरी हयात नसला तरी आजही त्याच्यावर प्रेम करणारा मोठा चाहता वर्ग आहे आणि म्हणूनच 26 सप्टे 23 रोजी त्याची 100 वी जयंती असल्याने 30 शहरात 57 सिनेमागृहात 23 ते 26 सप्टे या कालावधीत त्याचे गाईड, ज्वेलथीफ असे काही चित्रपट पुन:प्रदर्शित झाले. सदैव आनंदी, उत्साही, कार्यरत राहणा-या देव आनंद याला पद्मभूषण, दादासाहेब फाळके, फिल्मफेअर व इतरही अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत. झीनत अमान, जॅकि श्रॉफ इ अनेक नवोदितांना त्याने संधी दिल्या. "सौ साल पहले मुझे तुमसे प्यार था आज भी है और कल भी रहेगा" या त्याच्यावर चित्रित झालेल्या गीताप्रमाणेच त्याच्या मोठ्या चाहत्यावर्गाचे त्याच्यावर प्रेम आहे व राहील असेच वाटते.