Article about memories of Pune city

 पुण्यनगरीची भेट व स्मृती

1925 पुर्वीचे पुणे स्टेशन

ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, स्वातंत्र्यलढ्यातील अनेक घडामोडींचा

पुण्याशी आलेला संबंध बालपणापासून वाचनात आल्याने या शहराशी आत्मीयता वाढली. आम्ही सकाळी पुण्याला उतरलो प्रतिक्षालयात 1925 पुर्वीचा पुणे स्टेशनचा फोटो लावलेला दिसला. मी त्याचे निरीक्षण केले. तो फोटो मला पुण्यनगरीच्या जुन्या स्मृती करून देऊ लागला. 

पुणे शहराची ओळख झाली ती अगदी बालवयात. जे पुणे आदिलशहाने गाढवाचा नांगर फिरवून बेचिराख केले होते, उजाड केले होते. त्याच पुण्याला पुढे मातोश्री जिजामातेने बाल शिवाजीच्या हातून सोन्याचा नांगर फिरवून पुनश्च वसवले. जिजामाता व बाल शिवाजी आल्यावर पुण्यात आता आपले कुणीतरी तारणहार आहे, रक्षक आहे हे पाहून इथे बारा बलुतेदार आले, पेठा वसल्या, महाल बांधले गेले, पेशव्यांच्या काळात शनिवार वाडा बांधल्या गेला. ब्रिटीश राज्यात अनेक पुल व इमारतींचे बांधकाम केले गेले. फुले, कर्वे, टिळक, आगरकर यांच्यासारख्या अनेक तत्कालीन थोर पुरुषांनी शैक्षणिक संस्था उभारल्या. त्याच विद्येच्या माहेरघरात मी आज बऱ्याच वर्षानंतर आलो होतो. वास्तविक पाहता पिढीजात व-हाडी असलेल्या माझा या शहराशी काही संबंध नाही. परंतु ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, स्वातंत्र्यलढ्यातील अनेक घडामोडींचा या शहराशी आलेला संबंध बालपणापासून वाचनातं आल्याने या शहराशी आत्मीयता वाढली. आम्ही सकाळी पुण्याला उतरलो प्रतिक्षालयात 1925 पुर्वीचा पुणे स्टेशनचा फोटो लावलेला दिसला. मी त्याचे निरीक्षण केले. तो फोटो मला पुण्यनगरीच्या जुन्या स्मृती करून देऊ लागला. महाराजांनी शायस्ताखानाची बोटे कापून त्याला पळता भुई थोडी केली होती तो अवशेष शिल्लक असलेला लाल महाल, शत्रूला जो कात्रजचा घाट दाखवला ते कात्रज, म. फुलेंचा भिडेवाडा, शनिवार वाडा, देहांत प्रायश्चित्ताची शिक्षा स्वत:च्याच पंतप्रधानास ठोठावणारे न्यायाधीश रामशास्त्री प्रभुणे,  टिळकांचा केसरी, मराठा व डेक्कन एज्युकेशन सोसायटी, न्यु इंग्लिश स्कुल, शिक्षण महर्षी धोंडो केशव कर्वे, त्या काळात संतती नियमनाविषयी जनजागृती करणारे त्यांचे सुपुत्र रं. धो.कर्वे , महाराष्ट्राचे लाडके पु.ल.देशपांडे, शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे इ. अनेक प्रख्यात व्यक्तीमत्वे, इथल्या वास्तू हे सारे माझ्या डोळ्यासमोर येऊ लागले. मोठ्या कालावधी नंतर मी पुण्याला आल्यामुळे मला मोठा बदल जाणवत होता. विद्येचे माहेरघर खूपच बदललेले दिसत होते. अनेक जुन्या इमारतींच्या जागा नवीन भल्या मोठ्या इमारती व मॉलनी घेतलेल्या दिसल्या. माझ्या ओळखीच्या अनेक खाणाखुणा पुसल्या गेलेल्या दिसल्या. पुणे महानगरपालिकेच्या हद्दीतून पिंपरी चिंचवडकडे जाताना गणेश खिंड भागातून आम्ही जात होतो गणेश खिंड परिसर येताच मला चाफेकर बंधूंचे स्मरण झाले माझ्या तोंडी आपसूकच "गोंद्या आला रे आला" हे वाक्य आले. सुपुत्र म्हणे हे काय बाबा? अरे, इथेच गणेश खिंड होती याच परिसरात चाफेकर बंधूंनी "गोंद्या आला रे आला" असा इशारा देत जुलमी रँडचा वध केला होता, मी म्हटले. काही शिल्लक असलेली धूळ व प्रदूषण यांनी माखलेली शेकडो वर्षे जुनी वटवृक्षे मूक साक्षीदार म्हणून उभी होती. मी आजूबाजूला निरीक्षण करीत विचार करू लागलो. चाफेकरांचे काही स्मारकादी दिसते का याचा शोध माझी नजर घेत होती. पण मला त्यांच्या स्मृतीचे अवशेष असे काही दिसत नव्हते मात्र थोड्याच वेळात एका ठिकाणी चाफेकर मित्र मंडळ नावाची पाटी दिसली, थोड्याच अंतरावर चाफेकरांचा अर्धाकृती पुतळा सुद्धा दिसला. चाफेकरांच्या पुतळ्यासमोरून वाहनांच्या रांगांच्या रांगा चाललेल्या असतात एवढी मोठी गर्दी तिथून जात असताना या गर्दीतील किती लोकांना चाफेकर बंधूंनी  देशासाठी प्राण अर्पण केल्याचे, त्यांच्या त्यागाचे स्मरण होत असेल? या विचारात असतांना  "असले काही आजकाल कोण लक्षात ठेवते सर?, सर्व लोक त्यांच्याच कामात बिझी झाले आहे, कोणाला फुरसत आहे आता" चालकाच्या आवाजाने माझी तंद्री भंग झाली. खरेच आता बोटावर मोजता येतील एवढ्यांनाच कदाचित उपरोक्त घटना ठाऊक असेल. पुतळ्यासमोरून जातांना माझ्या मुलांना चाफेकर बंधूंच्या त्या राष्ट्रीय कृत्याचे, त्यागाचे स्मरण करून दिले. पिंपरी चिंचवडला जाताना पुणे महानगरपालिकेच्या हद्दीत असलेले औंध संस्थानातील विठ्ठल रुक्मिणीचे प्राचीन दगडी  मंदिर आजही त्या ऐतिहासिक काळाची आठवण करून देते त्या मंदिरात आम्ही काही क्षण थांबलो. विठ्ठल रुक्मिणींच्या सुंदर मुर्तीनी लक्ष वेधून घेतले. मंदिराच्या गाभा-यात जाण्यापूर्वी संत ज्ञानेश्वर, गणपती आणि संत तुकारामांच्या सुंदर मूर्ती आहेत. अनेक तुळशी वृंदावने होती. कदाचित त्या पेशवे काळातील कोणाच्यातरी समाधी असाव्यात पण तिथे कुठेही तसा नामोल्लेख मात्र आढळला नाही. शिवाजीनगर, शनिवार वाडा, दगडूसेठ हलवाई, पुणे स्टेशन परिसर, पिंपरी चिंचवडकडे जाणारा रस्ता या भागात मी फिरलो, भला मोठा बदल मला जाणवला. याच पुण्यात सर्वप्रथम विदेशी कपड्यांची होळी केल्यामुळे सावरकरांना दंड झाल्याचे आठवले, महात्मा गांधी व आंबेडकरांचा पुणे करार ज्या येरवडा तुरुंगात झाला त्या भागातून आमची गाडी जात असताना त्या कराराचे स्मरण झाले. छावणीतील युद्ध स्मारकाला दिलेल्या भेटीमुळे अनेक जवान व सेनाधिका-यांच्या बलिदानाची आठवण करुन दिली. मुळा,मुठाचे पात्र पाहून दुःख वाटले. आज पुण्यामध्ये प्रचंड गर्दी असते रस्त्याने वाहनेच वाहने असतात. कितीतरी वेळ ट्रॅफिक मध्ये खर्च होतो. पूर्वीचे पुणे कसे असेल हे तर इतिहासातच सापडेल. तो ऐतिहासिक काळ सुद्धा वाचूनच अनुभवला आहे परंतु  जुन्या पुण्यातील काही चित्रे अधून मधून समाज माध्यमांवर झळकत असतात त्यांव्दारे "पुणे तिथे काय उणे" अशी म्हण सार्थ करणारे  पुणे म्हणजे एक सुबक टुमदार, मुळा मुठा नदीच्या काठी वसलेले एक शांत शहर होते याची प्रचिती येते. सांप्रत काळात मोठ मोठाले मॉल, कार्यालये, गर्दी, सिमेंटचे जंगल असे एक गजबजलेले शहर झाले आहे. या शहरातील गर्दीत अस्सल पुणेकर कुठेतरी हरवल्याचे मला जाणवले. कदाचित जुन्या पुण्यात तो असेलही. काही एकाकी जेष्ठ नागरिक मला गर्दीतून वाट काढतांना दिसत होते. एक तरुण त्याच्या वृद्ध पित्यास वरून जाणारी मेट्रो दाखवत होता. कधी काळी त्या वृद्धाने त्या तरुणास झुकझुकगाडी दाखवली असेल असा विचार माझ्या मनात येऊन गेला. या जेष्ठ नागरिकांना आताच्या या बजबजपुरी झालेल्या पुण्यात कसे वाटत असेल? असा एक प्रश्न मनात आला. काही जुन्या इमारती पाहून मात्र मनाला बरे वाटले. जुने ते सर्वच टाकाऊ नसते असेही वाटले. देवाची समाधी लागलेल्या इंद्रायणी काठची आळंदी पाहिल्यावर, माऊलींच्या समाधीचे दर्शन झाल्यावर आता पुढील आगमानावेळी ही पुण्यनागरी कशी झालेली असेल या विचारात आमचा परतीचा प्रवास सुरु झाला.

Happy Birthday Amitabh 2023

 मै आज भी फेके हुये पैसे नही उठाता

दिसायला जरी तो खूप हँडसम नसला तरी कोणालाही आकर्षित करून घेईल असे त्याचे व्यक्तिमत्व. 70 च्या दशकात हिप्पीची फॅशन होती पण ती शोभून जर कोणाला दिसली असेल तर ती एकमेव अमिताभलाच असे म्हणण्यात काही वावगे नाही.

दिवार सिनेमामध्ये चित्रपटात दावर बनलेला इफ्तेखार हा नट जेव्हा एक कामगिरी सोपवतांना अमिताभच्या टेबलवर नोटांचे एक बंडल भिरकावतो तेव्हा, "मै आज भी फेके हुए पैसे नही उठाता" असा सलीम जावेदचा संवाद त्याने फेकल्यावर चित्रपटगृहात टाळ्या पडायच्या. बालपणीचा गरीब बुट पॉलीश करणारा हा तोच मोठा झालेला मुलगा असल्याचे दावरला कळते.  "मै आज भी फेके हुए पैसे नही उठाता" हा संवाद त्याकाळी स्वाभिमानी आणि गरीब दर्शकांना खूप भावला होता मनुष्य कितीही जरी गरीब असला तरी प्रत्येकाला त्याचा आत्मसन्मान हा असतोच. त्यामुळे लहान थोरांना मान हा दिला गेलाच पाहिजे अशीच आशा या संवादातून व्यक्त झाली होती  त्यामुळेच या संवादावर त्या काळी चित्रपटगृहात टाळ्या पडत, शिट्ट्या वाजत. अमिताभचे दिवार, शोले असे सिनिमे जेंव्हा झळकत होते त्याच काळात माझा जन्म झाला होता. त्यामुळे अभिनेता म्हणून अमिताभचा परिचय होण्यास मला दहा-बारा वर्षे तरी लागले असतील. मला आठवते मी शाळेत असतांना जळगाव खान्देशला गेलो होतो. आम्ही सर्व सिनेमा पाहायला म्हणून गेलो. तेंव्हा तिथे दोन सिनेमागृहे अगदी समोरासमोर होती. आता ती आहेत की नाही देव जाणे. त्यावेळी सिनेमा पाहण्यापूर्वी मी अमिताभचा सिनेमा पाहण्याचा हट्ट धरला असता सोबतच्या जेष्ठ मंडळींनी मला दोन्ही सिनेमागृहात अमिताभचाच सिनेमा सुरू असल्याचे सांगितले होते त्यामुळे मी एका सिनेमाकडे बोट दाखवले व तो सिनेमा आम्ही बघितला होता. तो मी सर्वात प्रथम पाहिलेला अमिताभचा सिनेमा होता, "दोस्ताना". याच सिनेमामुळे कदाचित बालवयातच दोस्तीचे महत्त्व कळले असावे. त्यावेळी अभिनय, संवाद आदी कोणाला कळत होते! पण अमिताभचे वेगळेपण मात्र कळले होते. उंच, शिडशिडीत, डोक्यावर मोठे पण त्याला शोभणारे केस आणि लांब कल्ले अशी त्याची शरीरयष्टी. दिसायला जरी तो खूप हँडसम नसला तरी कोणालाही आकर्षित करून घेईल असे त्याचे व्यक्तिमत्व. 70 च्या दशकात हिप्पीची फॅशन होती पण ती शोभून जर कोणाला दिसली असेल तर ती एकमेव अमिताभलाच असे म्हणण्यात काही वावगे नाही. पुढे सिनेमागृहात त्याचे अनेक चित्रपट पाहण्याचे योग आले परंतु त्याचा जो सुवर्णकाळ होता त्या काळातील चित्रपट मात्र दूरदर्शन वर बघितले. आम्ही लहान होतो तेव्हा त्याचा मर्द नावाचा सिनेमा पाहिल्याचे आठवते त्यानंतर तो राजकारणात जाऊन खासदार झाल्याचे सुद्धा स्मरते. राजकारणात गेल्यावर अमिताभ चित्रपटसृष्टीपासून दूर गेला परंतु तरीही त्याची चर्चा त्याची क्रेज कायमच राहिली. शहेनशहा नावाच्या चित्रपटापासून तो  राजकारणातून पुन्हा सिनेसृष्टीत आला. पुनरागमन झाल्यानंतर मात्र अमिताभनी सुरुवातीला काही टुकार अशा सिनेमात भूमिका केल्या. शहंशाह सुद्धा त्यापैकीच एक. परंतु राजकारणानंतर सिनेसृष्टीत येतांनाचा पहिलाच सिनेमा असल्यामुळे शहंशाहने मोठी गर्दी  खेचली. सकाळी सहा वाजता सुद्धा शहंशहाचा शो झाला होता. शहेनशहा पाहण्यासाठी भल्या मोठ्या रांगा सिनेमागृहासमोर लागल्या होत्या. "रिश्ते मे तो हम तुम्हारे बाप लगते है नाम है शहंशाह" हा डायलॉग तेव्हा गाजला होता. परंतु शहेनशहासारखे कथानक असलेले सिनेमे पूर्वी सुद्धा झळकले होते त्यामुळे शहेनशाहने जरी गर्दी खेचली असली तरी तो एक सुमारच सिनेमा होता. त्यानंतर त्याचे आज का अर्जुन, जादूगर, तुफान, लाल बादशहा असे सुमार दर्जाचे सिनेमे झळकले होते मात्र फक्त अमिताभच्या नांवावर त्यांनी गर्दी खेचली होती. लाल बादशहा सिनेमाच्या वेळी मी महाविद्यालयीन विद्यार्थी होतो तेंव्हा अमिताभवरील प्रेमापोटी आम्ही मित्र लाल बादशहा पाहण्यासाठी म्हणून गेलो. इतकी तुफान गर्दी होती की आम्ही लाल बादशहा सिनेमा अक्षरश: जमिनीवर बसून पाहिला होता. परंतु चित्रपट पाहिल्यावर मात्र आमचा भ्रमनिरास झाला होता. अमिताभचे 90 च्या दशकातले असे चित्रपट पाहून मात्र खेद झाला होता. ज्या अमिताभने शोले,दिवार, जंजीर, कसमे वादे, आखरी रास्ता, काला पत्थर, आनंद, नमक हराम, नमक हलाल, सौदागर, खून पसीना, शान, राम बलराम, चुपके चुपके, लावारीस अशा सिनेमांमध्ये विविध भूमिका खुप चांगल्या साकारल्या होत्या त्याने व ज्या सर्वांना आजही भावतात. या सिनेमांमध्ये चांगले संवाद होते, त्यांचे कथानक चांगले होते त्याच अमिताभनी नंतरच्या काळात मात्र मिळेल ते चित्रपट का स्विकारले असावेत ? त्याने स्थापन केलेल्या कंपनीवर झालेल्या कर्जामुळे त्याने असे चित्रपट स्वीकारले होते असे सांगितले जाते. त्यानंतर पुन्हा त्याने अनेक चांगले चित्रपट केले. काल अमिताभ 82 वर्षाचा झाला परंतु तरीही त्याचा चाहता वर्ग टिकून आहे हे काल त्याला वाढदिवसाच्या शुभेच्छा देण्यासाठी झालेल्या गर्दीवरून दिसले. अमिताभ या नावात काय जादू आहे कुणास ठाऊक? 82 व्या वर्षीही जेव्हा ज्येष्ठ नागरिक हे घरी बसलेले असतात, आजारी असतात,  त्यांना काही कार्य करणे जमत नाही त्या वयात अमिताभ आजही "देवी और सज्जनो" म्हणत जेव्हा छोट्या पडद्यावर येतो तेव्हा त्याची कार्यप्रवणता, उत्साह हा प्रभावी व प्रेरणादायी असतो. आज अमिताभवरचा हा तिसरा लेख लिहीत आहे पूर्वीच्या लेखांमध्ये त्याचे संवाद, त्याची गाणी याबद्दल लिहिलेलेच आहे. दिवार मध्ये लहानपणी फेकलेले बुट पॉलीशचे पैसे उचलून देण्यास सांगणारा विजय मोठा झाल्यावर जेंव्हा दावरला "आज भी फेके हुए पैसे नही उठाता" असे म्हणतो तेव्हा त्याच्यातला तो अभिमानी तरुण त्याच्या चेहऱ्यावरील हावभावामुळे चित्रपटगृहातील दर्शकांना आजही प्रभावित करून सोडतो.   अमिताभला त्याच्या शरीरयष्टीमुळे, आवाजामुळे सुरुवातीला नाकारले होते परंतु त्याच गोष्टींना त्याने असेट बनवले. वन मॅन इंडस्ट्री प्रमाणे अनेक यशस्वी चित्रपटातून भूमिका उत्कृष्ट अभिनयाने वठवल्या व सुपरस्टार झाला, आजही आहे. सुपरस्टार होण्यासाठी त्याने मेहनत घेतली, भरपूर नावलौकिक व धनसंपदा प्राप्त केली आजही तो कार्यप्रवण राहून चांगले उत्पन्न मिळवतच आहे वयाच्या 82 व्या वर्षी सुद्धा जरी पैसा हे सर्वस्व नसले तरी बक्कळ पैसा कमवतच आहे. पण ते पैसे "फेके हुए पैसे" नसून त्याच्या अंगभूत गुणांनी, मेहनतीने व त्याने स्विकारलेल्या कार्याप्रतीच्या निष्ठेने प्राप्त केलेले आहे.

Article on the sad demise of Mr B.N.Kulkarni

अजो नित्य:शाश्वतोsयं पुराणो

स्वातंत्र्यपूर्व काळात जन्मलेली, आदर्श मूल्यांचे जतन करणारी पिढी हळूहळू आपल्यातून निघून जात आहे. शुद्ध सात्विक जीवनशैली, शाकाहार, बाहेरचे न खाणे याबद्दल बाळगलेला प्रचंड संयम, अंगी नियमितपणा असणारे, आरोग्याकडे लक्ष देणारे, शांत, संयमी, मितभाषी व नॉन करप्टेड असे लोक आपल्यातून निघून जात आहेत, बाळासाहेब हे त्यांपैकीच एक होते.

एखाद्याचे इहलोक सोडुन जाणे हे त्याच्या जवळच्या नातेवाईकांसाठी जितके क्लेशदायी असते तितकेच ते त्याचा मित्र परिवार व समाजासाठी सुद्धा वेदनादायी असते. त्यातही जाणारा व्यक्ती जर सज्जन, निस्वार्थी आध्यात्मिक वृत्तीचा असेल तर त्याच्या जाण्यामुळे झालेल्या दु:खाची तीव्रता अधिकच जाणवते. ब.ना. उर्फ बाळासाहेब कुळकर्णी हे त्यापैकीच एक. 1996-97 चे वर्ष असेल श्री ब. ना. कुळकर्णी सेवानिवृत्तीनंतर खामगांवला स्थायिक होण्यासाठी म्हणून आले. ते माझ्या आत्याचे यजमान. तेव्हा मी पदवीचे शिक्षण घेत होतो तत्पूर्वी त्यांचा माझा विशेष परिचय नव्हता. त्यांचा मुलगा शशांक हा माझा समवयीन असल्यामुळे आमचे चांगले मैत्र्य जुळले आणि बाळासाहेबांकडे माझे येणे जाणे सुरू झाले. शशांक कॉलेज जीवनानंतर नोकरी निमित्त पुण्याला स्थायिक झाला तरीही माझे त्याच्या खामगाव येथील घरी येणे जाणे कायम होते. बाळासाहेबांशी भेटण्याची, बोलण्याची ओढ मला त्यांच्याकडे घेऊन जात असे. मी त्यांच्याकडे गेलो की बाळासाहेब नेहमी त्यांच्या खुर्चीवर बसून काहीतरी वाचन, लेखन, ज्योतिष्यशास्त्राचा अभ्यास करीत बसलेले असत. मी गेल्यावर ते राजकारणाच्या व  इतरही अनेक विषयांवरील गप्पांमध्ये रंगून जात. ज्योतिष्यशास्त्राचा अभ्यास असल्याने ते काही भाकिते सुद्धा करीत आणि ती खरी होत असत. ते ज्योतिष्यशास्त्राचे गाढे अभ्यासक असल्याने त्यांच्या जेष्ठ कन्या नीलिमाताई यांना सुद्धा ज्योतिष्यशास्त्रात रुची निर्माण झाली व त्या भारतातून ज्योतिष्यशास्त्राच्या अखिल भारतीय परीक्षेत प्रथम सुद्धा आल्या होत्या. बाळासाहेबांकडे गेल्यावर आत्या सुद्धा चर्चेत सहभागी होत. आत्या मोठ्या कौतुकाने बाळासाहेबांची विविध वैशिष्ट्ये मला वेगवेगळ्या भेटींमध्ये सांगत असत. त्यातून मला बाळासाहेबांप्रती मोठ्या आदराची भावना निर्माण झाली होती. आयुष्यभर साधी राहणी, सात्विक व मिताहार, शांत संयमी वाणी, हसतमुखपणाने लहान थोरांशी बोलणे हे सर्व मी जवळून पाहिले. बाळासाहेब उत्कृष्ट जलतरणपटू सुद्धा होते. ते पाण्यावरती कितीतरी वेळ श्वासोच्छवासांवर नियंत्रण करून "फ्लोटिंग" करू शकत. त्यांचं फिटनेसकडे विशेष लक्ष असे. वयाच्या 80 व्या वर्षी ते लीलया शीर्षासन करू शकत असत. सेवानिवृत्तीनंतर संघ विचारधारेने प्रभावित असल्यामुळे बाळासाहेब सदैव काळी टोपी परिधान करीत असत. नेहमी काळी टोपी घालून फिरत असतांना त्यांना अनेकांनी पाहिले आहे व "काळी टोपीवाले" म्हणून ते चांदे कॉलनी, जलंब नाका खामगांव या भागात सकाळी फिरणा-यांमध्ये परिचित झाले होते. त्यांच्या बोलण्यातून मला कधीही नैराश्याचे सूर, नकारात्मकता जाणवली नव्हती. आता-आता एक वर्षांपूर्वी हृदयाचा त्रास सुरू झाल्यावर त्यांना वैद्यकीय उपचारासाठी अकोल्याला नेले होते पण दवाखान्यात असतांना सुद्धा दूरध्वनीवरून बोलताना ते म्हणाले होते की, "या गोष्टीला घाबरून काय फायदा? हे तर आता चालणारच आहे." त्यांच्यातील आत्मबलामुळेच त्या दुखण्यातून बरे होऊन ते परत घरी आले होते. ते सध्या अमरावतीला स्थायिक झाले होते. परवा रात्री अचानक त्यांना धाप लागली व हृदयविकाराच्या झटक्याने त्यांचे निधन झाले. ती वार्ता ऐकून धक्का बसला, दुःख झाले. आजच्या मोहमायेच्या जगात चांगल्या खात्यात नोकरी भेटल्यावर भ्रष्टाचार करणारे अधिकारी, कर्मचारी यांच्या वार्ता आपण ऐकतच असतो. परंतु भ्रष्टाचाराची संधी असणाऱ्या खात्यात आयुष्यभर नोकरी केल्यावर सुद्धा बाळासाहेब वरकमाईच्या लोभापासून दूर राहिले. ते नॉन करप्टेड होते म्हणूनच मोठ्या कुटुंबाचा सांभाळ करावा लागल्याने त्यांचे स्वत:चे घर वयाच्या उत्तरार्धात झाले होते. मोठा कालावधी भाड्याच्या घरात व्यतीत झाल्याचे त्यांना ना कधी दु:ख झाले ना स्वत:च्या घरात राहण्याचा अत्यानंद झाला असे ते "सुख दु:खे समेकृत्वा" हे तत्व मानणारे व्यक्ती होते. बाळासाहेबांच्या सहवासात  समोरच्या व्यक्तीच्या मनात सुद्धा चांगले भाव निर्माण होत. स्वातंत्र्यपूर्व काळात जन्मलेली, आदर्श मूल्यांचे जतन करणारी पिढी हळूहळू आपल्यातून निघून जात आहे. शुद्ध सात्विक जीवनशैली,  शाकाहार,  बाहेरचे न खाणे या बद्दल बाळगलेला प्रचंड संयम, अंगी नियमितपणा असणारे, आरोग्याकडे लक्ष देणारे, शांत, संयमी, मितभाषी असे लोक आपल्यातून  निघून जात आहेत, बाळासाहेब हे त्यांपैकीच एक होते. बाळासाहेबांचे जाणे त्यांच्या सर्वच नातेवाईक व परिचित यांना चटका लावून गेले. बाळासाहेब त्यांच्या स्मृतीरूपाने सदैव सर्वांच्या स्मरणात राहतील बाळासाहेबांनाही शब्दरूपी श्रद्धांजली अर्पण करतो. आत्मा अमर आहे, 

न जायते म्रियते वा कदाचिन्नायं भूत्वा भविता वा न भूय:।

अजो नित्य: शाश्वतोऽयं पुराणो न हन्यते हन्यमाने शरीरे॥ २०॥

या गीतेतील श्लोकानुसार

आत्मा हा ना जन्म घेतो ना मरतो. तसेच तो निर्माण होऊन पुन्हा न होणारा आहे. तो जन्मरहित, नित्य-निरन्तर, पुरातन, शाश्वत व अनादि आहे. शरीर नष्ट झाल्यावर सुद्धा हा (आत्मा)  मात्र मरत नाही.

असे असले तरीही दु:ख हे होतेच व म्हणून बाळासाहेबांना ही भावपुर्ण शब्दरूपी श्रध्दांजली.