Happy Birthday Amitabh 2023

 मै आज भी फेके हुये पैसे नही उठाता

दिसायला जरी तो खूप हँडसम नसला तरी कोणालाही आकर्षित करून घेईल असे त्याचे व्यक्तिमत्व. 70 च्या दशकात हिप्पीची फॅशन होती पण ती शोभून जर कोणाला दिसली असेल तर ती एकमेव अमिताभलाच असे म्हणण्यात काही वावगे नाही.

दिवार सिनेमामध्ये चित्रपटात दावर बनलेला इफ्तेखार हा नट जेव्हा एक कामगिरी सोपवतांना अमिताभच्या टेबलवर नोटांचे एक बंडल भिरकावतो तेव्हा, "मै आज भी फेके हुए पैसे नही उठाता" असा सलीम जावेदचा संवाद त्याने फेकल्यावर चित्रपटगृहात टाळ्या पडायच्या. बालपणीचा गरीब बुट पॉलीश करणारा हा तोच मोठा झालेला मुलगा असल्याचे दावरला कळते.  "मै आज भी फेके हुए पैसे नही उठाता" हा संवाद त्याकाळी स्वाभिमानी आणि गरीब दर्शकांना खूप भावला होता मनुष्य कितीही जरी गरीब असला तरी प्रत्येकाला त्याचा आत्मसन्मान हा असतोच. त्यामुळे लहान थोरांना मान हा दिला गेलाच पाहिजे अशीच आशा या संवादातून व्यक्त झाली होती  त्यामुळेच या संवादावर त्या काळी चित्रपटगृहात टाळ्या पडत, शिट्ट्या वाजत. अमिताभचे दिवार, शोले असे सिनिमे जेंव्हा झळकत होते त्याच काळात माझा जन्म झाला होता. त्यामुळे अभिनेता म्हणून अमिताभचा परिचय होण्यास मला दहा-बारा वर्षे तरी लागले असतील. मला आठवते मी शाळेत असतांना जळगाव खान्देशला गेलो होतो. आम्ही सर्व सिनेमा पाहायला म्हणून गेलो. तेंव्हा तिथे दोन सिनेमागृहे अगदी समोरासमोर होती. आता ती आहेत की नाही देव जाणे. त्यावेळी सिनेमा पाहण्यापूर्वी मी अमिताभचा सिनेमा पाहण्याचा हट्ट धरला असता सोबतच्या जेष्ठ मंडळींनी मला दोन्ही सिनेमागृहात अमिताभचाच सिनेमा सुरू असल्याचे सांगितले होते त्यामुळे मी एका सिनेमाकडे बोट दाखवले व तो सिनेमा आम्ही बघितला होता. तो मी सर्वात प्रथम पाहिलेला अमिताभचा सिनेमा होता, "दोस्ताना". याच सिनेमामुळे कदाचित बालवयातच दोस्तीचे महत्त्व कळले असावे. त्यावेळी अभिनय, संवाद आदी कोणाला कळत होते! पण अमिताभचे वेगळेपण मात्र कळले होते. उंच, शिडशिडीत, डोक्यावर मोठे पण त्याला शोभणारे केस आणि लांब कल्ले अशी त्याची शरीरयष्टी. दिसायला जरी तो खूप हँडसम नसला तरी कोणालाही आकर्षित करून घेईल असे त्याचे व्यक्तिमत्व. 70 च्या दशकात हिप्पीची फॅशन होती पण ती शोभून जर कोणाला दिसली असेल तर ती एकमेव अमिताभलाच असे म्हणण्यात काही वावगे नाही. पुढे सिनेमागृहात त्याचे अनेक चित्रपट पाहण्याचे योग आले परंतु त्याचा जो सुवर्णकाळ होता त्या काळातील चित्रपट मात्र दूरदर्शन वर बघितले. आम्ही लहान होतो तेव्हा त्याचा मर्द नावाचा सिनेमा पाहिल्याचे आठवते त्यानंतर तो राजकारणात जाऊन खासदार झाल्याचे सुद्धा स्मरते. राजकारणात गेल्यावर अमिताभ चित्रपटसृष्टीपासून दूर गेला परंतु तरीही त्याची चर्चा त्याची क्रेज कायमच राहिली. शहेनशहा नावाच्या चित्रपटापासून तो  राजकारणातून पुन्हा सिनेसृष्टीत आला. पुनरागमन झाल्यानंतर मात्र अमिताभनी सुरुवातीला काही टुकार अशा सिनेमात भूमिका केल्या. शहंशाह सुद्धा त्यापैकीच एक. परंतु राजकारणानंतर सिनेसृष्टीत येतांनाचा पहिलाच सिनेमा असल्यामुळे शहंशाहने मोठी गर्दी  खेचली. सकाळी सहा वाजता सुद्धा शहंशहाचा शो झाला होता. शहेनशहा पाहण्यासाठी भल्या मोठ्या रांगा सिनेमागृहासमोर लागल्या होत्या. "रिश्ते मे तो हम तुम्हारे बाप लगते है नाम है शहंशाह" हा डायलॉग तेव्हा गाजला होता. परंतु शहेनशहासारखे कथानक असलेले सिनेमे पूर्वी सुद्धा झळकले होते त्यामुळे शहेनशाहने जरी गर्दी खेचली असली तरी तो एक सुमारच सिनेमा होता. त्यानंतर त्याचे आज का अर्जुन, जादूगर, तुफान, लाल बादशहा असे सुमार दर्जाचे सिनेमे झळकले होते मात्र फक्त अमिताभच्या नांवावर त्यांनी गर्दी खेचली होती. लाल बादशहा सिनेमाच्या वेळी मी महाविद्यालयीन विद्यार्थी होतो तेंव्हा अमिताभवरील प्रेमापोटी आम्ही मित्र लाल बादशहा पाहण्यासाठी म्हणून गेलो. इतकी तुफान गर्दी होती की आम्ही लाल बादशहा सिनेमा अक्षरश: जमिनीवर बसून पाहिला होता. परंतु चित्रपट पाहिल्यावर मात्र आमचा भ्रमनिरास झाला होता. अमिताभचे 90 च्या दशकातले असे चित्रपट पाहून मात्र खेद झाला होता. ज्या अमिताभने शोले,दिवार, जंजीर, कसमे वादे, आखरी रास्ता, काला पत्थर, आनंद, नमक हराम, नमक हलाल, सौदागर, खून पसीना, शान, राम बलराम, चुपके चुपके, लावारीस अशा सिनेमांमध्ये विविध भूमिका खुप चांगल्या साकारल्या होत्या त्याने व ज्या सर्वांना आजही भावतात. या सिनेमांमध्ये चांगले संवाद होते, त्यांचे कथानक चांगले होते त्याच अमिताभनी नंतरच्या काळात मात्र मिळेल ते चित्रपट का स्विकारले असावेत ? त्याने स्थापन केलेल्या कंपनीवर झालेल्या कर्जामुळे त्याने असे चित्रपट स्वीकारले होते असे सांगितले जाते. त्यानंतर पुन्हा त्याने अनेक चांगले चित्रपट केले. काल अमिताभ 82 वर्षाचा झाला परंतु तरीही त्याचा चाहता वर्ग टिकून आहे हे काल त्याला वाढदिवसाच्या शुभेच्छा देण्यासाठी झालेल्या गर्दीवरून दिसले. अमिताभ या नावात काय जादू आहे कुणास ठाऊक? 82 व्या वर्षीही जेव्हा ज्येष्ठ नागरिक हे घरी बसलेले असतात, आजारी असतात,  त्यांना काही कार्य करणे जमत नाही त्या वयात अमिताभ आजही "देवी और सज्जनो" म्हणत जेव्हा छोट्या पडद्यावर येतो तेव्हा त्याची कार्यप्रवणता, उत्साह हा प्रभावी व प्रेरणादायी असतो. आज अमिताभवरचा हा तिसरा लेख लिहीत आहे पूर्वीच्या लेखांमध्ये त्याचे संवाद, त्याची गाणी याबद्दल लिहिलेलेच आहे. दिवार मध्ये लहानपणी फेकलेले बुट पॉलीशचे पैसे उचलून देण्यास सांगणारा विजय मोठा झाल्यावर जेंव्हा दावरला "आज भी फेके हुए पैसे नही उठाता" असे म्हणतो तेव्हा त्याच्यातला तो अभिमानी तरुण त्याच्या चेहऱ्यावरील हावभावामुळे चित्रपटगृहातील दर्शकांना आजही प्रभावित करून सोडतो.   अमिताभला त्याच्या शरीरयष्टीमुळे, आवाजामुळे सुरुवातीला नाकारले होते परंतु त्याच गोष्टींना त्याने असेट बनवले. वन मॅन इंडस्ट्री प्रमाणे अनेक यशस्वी चित्रपटातून भूमिका उत्कृष्ट अभिनयाने वठवल्या व सुपरस्टार झाला, आजही आहे. सुपरस्टार होण्यासाठी त्याने मेहनत घेतली, भरपूर नावलौकिक व धनसंपदा प्राप्त केली आजही तो कार्यप्रवण राहून चांगले उत्पन्न मिळवतच आहे वयाच्या 82 व्या वर्षी सुद्धा जरी पैसा हे सर्वस्व नसले तरी बक्कळ पैसा कमवतच आहे. पण ते पैसे "फेके हुए पैसे" नसून त्याच्या अंगभूत गुणांनी, मेहनतीने व त्याने स्विकारलेल्या कार्याप्रतीच्या निष्ठेने प्राप्त केलेले आहे.