Part 8- 51 yr old hotel ,Food Culture of Khamgaon

 खामगांवची खाद्य संस्कृती भाग-8

 ...51 साल पुरानी दुकान इधर है

हे हॉटेल साधेच आहे. आज जसा दुकानांचा किंवा हॉटेलचा लुक एकदम झकपक असतो तसा काही या हॉटेलचा सेटअप नाही पण पदार्थ मात्र चविष्ट असतात. अनेक जुने खामगांव निवासी येथे हमखास जातातच. शिवाय जे लोक खामगांव सोडून उदरनिर्वाहासाठी इतस्तत: गेले आहेत त्यातील अनेक खवय्ये खामगांवला आले की या हॉटेल मध्ये जातातच.

खामगांवातील पोलीस स्टेशन कडून महावीर चौकाकडे जातांना अग्रसेन चौकाच्या पुढे उजव्या बाजूला एक गल्ली आहे. अनेकांनी ही गल्ली कोणती ते ओळखले असेल. लॉन्ड्री व्यवसायिकांची गल्ली म्हणून ही  गल्ली  ओळखली जाते. याच बाजूने या गल्लीत गेल्यावर डाव्या बाजूने  एक हॉटेल होते. माझ्या आठवणीप्रमाणे या हॉटेल मध्ये बसण्याची सुविधा नव्हती. सर्व खाद्य पदार्थ मांडून ठेवले असत. ग्राहक गेला की त्याला त्याच्या आवडीचा पदार्थ “सर्व्ह” केला जाई. उभ्या-उभ्या खाल्ले की चालले पुढे. दहीवडे , पाणी पुरी हे येथील खास पदार्थ होते. मी सहावीत होतो. आमचे नॅशनल हायस्कूल मधील हाडाचे शिक्षक श्री संगारे सर पुर्वी याच गल्लीत राहात होते. त्यामुळे या गल्लीतून जातांना हे हॉटेल मला माहित झाले होते. हे दुकान तेंव्हा व त्यापुर्वी पासून खूप प्रसिद्ध होते. अनेक लोक  येथे जात असत. परंतू या हॉटेलला काही नांव नव्हते पण बहुदा मामाजी हॉटेल असे नांव होते असे मला पुसटसे आठवते. हे हॉटेल एक जुन्या, जर्जर झालेल्या इमारतीत असल्याने पुढे ते बंद झाले असे मला वाटले होते. ब-याच वर्षांपुर्वी एक दिवस मी या रस्त्याने काही कारणास्तव चाललो असता माझा एक मित्र मला याच उपरोक्त गल्ली जवळच भेटला आम्ही बोलत होतो तेंव्हा माझे लक्ष याच गल्लीच्या कोप-यावर असलेल्या हॉटेलच्या भिंतीकडे गेले. त्या भिंतीवरील “कॅची टॅगलाईन” ने माझे चित्त वेधले. भिंतीवरील ती टॅगलाईन होती. 

“बाबुजी आपका ध्यान किधर है ? धोबी गल्ली की 51 साल पुरानी दुकान इधर है |” 

( ही  टॅगलाईन या दुकानावर जशी होती तशीच लिहिली आहे, आज भारत देश तांत्रिक दृष्ट्या खुप पुढे गेला आहे परंतू वैचारिक गुलामी कायमच आहे. हल्ली कुणाला कशाचा राग येईल काही नेम नाही त्यामुळे वरील टॅगलाईन वरून विनाकारण कुणीही व्यक्ती अथवा समाज यांनी गैरसमज करून घेऊ नये ही हात जोडून विनंती.) ही टॅगलाईन वाचून मला आश्चर्य वाटले. जे हॉटेल बंद झाले असे मी समजत होतो ते तर सुरु आहे.  पण ते नवीन जागेत स्थानांतरीत झाले आहे. नवीन जागेत गेल्यावर हे तेच हॉटेल आहे म्हणून अनेक जणांना ठाऊक नव्हते. तशी ही नवीन जागा म्हणजे जुन्या जागेपासून 10-12 पाऊलांच्या अंतरावरच आहे. फक्त जुन्या जागेत जाण्यासाठी वळण घेऊन गल्लीत जावे लागे तर नवीन जागा गल्लीच्या कोप-यावरच आहे. मी व मित्राने मग दही पुरी खाल्ली होती. सँडो बनियन व फुलपँट असा वेष असेलेले मालक स्वत:च “सर्व्ह करीत” होते. मालकांचा चेहरा परिचित वाटला, ते सुद्धा माझ्याशी चांगली ओळख असल्यासारखे बोलत होते. छोट्या गावात ओळख निघतेच. जुजबी बोलणे झाले. त्यानंतर मी अनेकदा येथे गेलो. हे हॉटेल तसे साधेच आहे. आज जसा दुकानांचा किंवा हॉटेलचा लुक एकदम झकपक असतो तसा काही या हॉटेलचा सेटअप नाही पण  पदार्थ मात्र चविष्ट असतात. अनेक खामगांवकर विशेषत: जे येथे अनेक वर्षांपासून राहात आहेत ते येथे हमखास जातातच. शिवाय आज जे खवय्ये लोक खामगांव सोडून उदरनिर्वाहासाठी इतस्तत: गेले आहेत ते जर खामगांवला आले तर या हॉटेल मध्ये हमखास जातात. या लेख मालिकेत आपण खामगांव येथील अनेक हॉटेल मधील प्रसिद्ध पदार्थांबाबत जाणून घेत आहोत. तसा या हॉटेल मध्ये मात्र विशेष प्रसिद्ध झालेला असा एक पदार्थ नाही तर येथील अनेक पदार्थ लोकांना आवडतात. त्यात पाणी पुरी , दही पुरी  , दहीवडे, भजे यांचा समावेश आहे. 

खामगांव हे शहर जरी बुलडाणा जिल्ह्यातील मोठे शहर असले तरी ते महानगर नाहीच त्यामुळे येथे हॉटेल सुद्धा खुप नाहीत. परंतू तरीही जी काही आहेत त्यातील काही पदार्थ हे खामगांव व परिसरातील खेड्यांत खुप प्रसिद्ध झाले आहेत. 

     कोरोना विषाणू महामारीमुळे देशभर लॉकडाऊन होते. या दरम्यान खवय्यांना “हॉटेलिंग” करता आले नाही. त्यामुळे मध्यंतरी लॉकडाऊनचे नियम शिथील झाल्यानंतरच्या काळात येथे अनेक नवीन हॉटेल, चहाचे स्टॉल्स सुरु झाले आहेत. पण या लेख मालिकेत खामगांवात 50 पेक्षा अधिक वर्षांपासून ग्राहकांना खाण्यापिण्याची सुविधा देणा-या हॉटेल्स बाबत आपण जाणून घेत आहोत. नवीन हॉटेल्स बद्दल पुन्हा कधी तरी लिखाण होईलच. मामाजी हॉटेल्स मध्ये मी बरेच वर्षे झाले गेलो नाही, मागील वर्ष तर लॉकडाऊन मध्येच गेले. मी जरी येथे गेलो नसलो तरी येथील पदार्थांच्या चवी बरोबरच या हॉटेलची ओळख सांगणारी “बाबुजी आपका ध्यान किधर है ? धोबी गल्ली की 51 साल पुरानी दुकान इधर है |” ही “कॅची टॅगलाईन” सुद्धा माझ्या स्मरणात राहिली. ही “कॅची टॅगलाईन” पाहुनही आता 10 पेक्षाही अधिक वर्षे उलटून गेली. म्हणजे आता हे हॉटेलला 60/65 पेक्षाही अधिक वर्षे झाली असावीत. मला 60 वर्षांपुर्वीचा काळ डोळ्यासमोर आला. त्या काळात सिनेमाचे सुवर्णयुग होते. बहुतांश सिनेमातील नायक हा गरीब व मध्यमवर्गीय असा असे. तेंव्हाचे खामगांवातील मध्यमवर्गीय, गरीब घरचे, साध्या पोशाखातील तरुण राजेंद्रकुमार, शम्मी कपूर , देव आनंद, धर्मेंद्र, यापैकी कुण्या एका नटाचा मधुर गीते असलेला सिनेमा या हॉटेल जवळच्या गजानन टॉकीज मध्ये पाहून याच हॉटेल मधे दहीवडादी खाऊन सायकलवर घरी परतत असावेत. असा वेगवेगळा काळ पाहिलेले हे हॉटेल या स्पर्धेच्या युगातही घट्ट पाय रोवून उभे आहे.

(आग्रा चाट भांडार हे हॉटेल)