खामगांवची
खाद्य संस्कृती भाग-9
अमृत महोत्सवी "जय भारत"
आजच्या या हॉटेल मध्ये गेल्या बरोबर मोठी टापटीपता दिसते. मोठे गंध लावलेला , स्वच्छ कपडे असलेला, चित्तवृत्ती प्रसन्न असलेल्या हॉटेलच्या “कुक” कडे पाहून येथील पदार्थ चांगले असतीलच याची खात्री ग्राहकास वाटते.
लेखासह दिलेले भगतसिंग यांचे चित्र पाहून व शीर्षकात सुद्धा अमृत महोत्सव, जय भारत असे शब्द वाचून अनेकांना खाद्य पदार्थांच्या लेख मालिकेत भगतसिंग यांचे चित्र व शीर्षक असे कसे? हा प्रश्न निश्चित पडला असेल. पण हा लेख खाद्य संस्कृती बद्दलच आहे . भगतसिंग यांचा फोटो का ? व शीर्षकाचा संदर्भ या लेखात पुढे येईलच.
खामगांवातील गांधी चौका जवळच एक खुप जुने उपहारगृह आहे.
“धर्म, जाती, भेद मानवा नसावे सत्याने वर्तावे ईशासाठी”
हे महात्मा फुले यांचे वाक्य सर्वश्रुत आहे त्यानुसार कुणाचीही जात, धर्म, पंथ याचा उल्लेख हा अनावश्यकच असतो व तसा उल्लेख शक्यतो टाळायलाच हवा. पण तरीही या हॉटेलबाबत लिहितांना तो उल्लेख करावाच लागत आहे कारण हे हॉटेल म्हणजे शिख कुटुंबियांव्दारे संचलित खामगांव शहरातील एकमेव हॉटेल आहे. नवीन एखादे हॉटेल सुरु झाले असल्यास माहित नाही. परंतू खामगांव शहराच्या बाहेर शिख समाज बांधवांचे काही नामांकित असे ढाबे मात्र आहेत. हे हॉटेल चांगले ऐसपैस आहे. डाव्या हाताला मालकाची बसण्याची जागा. हॉटेल मध्ये प्रवेश करतांनाच एक भट्टी आहे. हॉटेल मध्ये प्रवेश केल्या बरोबर मालकाच्या समोर म्हणजे उजव्या हाताला बसण्याची व्यवस्था आहे. ग्राहकांना बसण्यास आजही जुन्या पद्धतीचे बेंच व टेबल आहेत. आत गेल्या बरोबर टापटीपता दिसते. मोठे गंध लावलेला , स्वच्छ कपडे असलेला, चित्तवृत्ती प्रसन्न असलेल्या हॉटेलच्या “कुक” कडे पाहून येथील पदार्थ चांगले असतीलच याची खात्री ग्राहकास वाटते. या हॉटेलचा व माझा परिचय मी लहान असतांनाच झाला आहे. म्हणजे लहानपणी हॉटेलमध्ये खाण्या करीता व ते सुद्धा एकटाच असा मी क्वचितच गेलो आहे. हॉटेल मध्ये मला एकटेच जाऊन खाणे आवडत सुद्धा नाही. मी गेलो होतो ते खवा आणण्या करीता, वडीलांनी पाठवले होते म्हणून. येथील खवा प्रसिद्ध आहे. या हॉटेल मालकांची एक डेअरी सुद्धा आहे. या डेअरीतील दुध व दुग्धजन्य पदार्थ खामगांववासी पसंद करतात. गावरान तुप तसेच पनीर हे सुद्धा प्रसिद्ध आहे. खामगांव शहर व लगतची 80 टक्के हॉटेल्स येथूनच पनीर नेतात. गावरान तुपास सुद्धा खुप मागणी असते. खवा आणण्यासाठी म्हणून मी जेंव्हा सर्वप्रथम या हॉटेल मध्ये गेलो होतो तेंव्हा माझे चित्त वेधून घेतले ते हातात पिस्तूल घेऊन ऊभे असलेल्या भगतसिंगांचे चित्राने. मी या हॉटेल मध्ये जेंव्हाही जातो तेंव्हा माझी दृष्टी हे बोलके, आकर्षक चित्र खिळवून ठेवते. आत भगतसिंग या महान क्रांतिकारकाचे चित्र व हॉटेलचे नांव “जय भारत” यावरून हॉटेलचे संस्थापक हे नक्कीच प्रखर देशप्रेमी असतील याची खात्री पटते. पुर्वी अनेक हॉटेल व दुकानांमधुन थोर नेते व क्रांतीकारकांची चित्रे दिसत. आता त्यांची जागा “मॉडर्न आर्ट“ ने घेतली आहे. जय भारत हॉटेल मधील भगतसिंग यांचे चित्र मात्र गेल्या कित्येक वर्षांपासून कायम आहे. चिनी विषाणू कोरोनाच्या संकटाच्या आधी जनुना तलावावर आम्हा मित्र मंडळीचे पोहायला जाणे नित्याचे होते. जनुना तलावावरून पोहुन आलो की आम्हाला तीव्र भुक लागलेली असायची मग आम्ही बरेचदा या हॉटेलमध्ये उदराग्नीचे शमन केले आहे. मिसळ, समोसा अशा चवदार पदार्थांचा आम्ही आस्वाद घेतला आहे. इतरही अनेक पदार्थ चविष्ट असतात, लस्सी सुद्धा चांगली मिळते. खव्यासाठी तर जय भारत हॉटेल प्रसिद्धच आहे. भगतसिंग व इतर कित्येक क्रांतिकारकांच्या बलिदानामुळे 1947 मध्ये देश स्वतंत्र झाला. याच वर्षी या हॉटेलची सुद्धा स्थापना झाली. त्यामुळेच या हॉटेलच्या संस्थापकाने हॉटेलचे नामकरण "जय भारत" असे केले असावे. क्रांतिकारकांच्या बलिदानामुळे देश स्वतंत्र झाला, त्याच सुमारास फाळणीमुळे हिंदूंसह शिख समाज बंधूंना अपरिमित हाल सहन करावे लागले. कित्येकांना भारतात वेगवेगळ्या ठिकाणी स्थलांतरित व्हावे लागले. पण त्या हाल अपेष्टा, आप्तस्वकीयांचे निधन, आया बहिणींवर झालेले अनन्वित अत्याचार सहन करून दु:ख पचवून शिख बांधव फिनिक्स पक्षाप्रमाणे राखेतून पुनर्जीवित झाले. पोपली कुटुंबीयांनी सुद्धा डेअरी , हॉटेल असा आपला व्यवसाय उभारला. मालक मितभाषी आहे. मामा/आग्रा चाट या हॉटेल प्रमाणे हे हॉटेल सुद्धा विशिष्ट पदार्थासाठी प्रसिद्ध नसून येथील सर्वच पदार्थ हे रुचकर असतात. आठवडी बाजार येथून जवळच असल्याने खामगांव शहरातील गर्दीच्या ठिकाणी हे हॉटेल आहे. ग्राहकांची वर्दळ असली तरी हॉटेलची टापटीपता मात्र कायम राखलेली असते. हॉटेल मालक पोपली कुटुंबीय हे खामगांव शहरातील जुने व सुसंस्कृत म्हणून परिचित आहे. आपल्या व्यवसायातच त्यांचे सर्व लक्ष केंद्रित असते. डेअरी मध्ये जा किंवा हॉटेल मध्ये जा ग्राहकाशी अत्यंत चांगल्या पद्धतीने संभाषण ते करतात. खामगांवच्या खाद्य संस्कृतीबाबत लिहितांना जुन्या हॉटेल्सचा समावेश या लेख मालिकेत केल्या गेला आहे. म्हणून या जुन्या हॉटेल्सपैकीच एक, खात्रीलायक पदार्थ मिळण्यासाठी प्रसिद्ध व भारताचा जयजयकार आपल्या नांवातून करणा-या, देश जसा आजादी का अमृत महोत्सव साजरा करीत आहे त्याप्रमाणेच आपल्या स्थापनेचा अमृत महोत्सव साजरा करणा-या अशा जय भारत हॉटेलचा समावेश या मालिकेत न करून कसा चालला असता ?
जय भारत ची मिसळ अजूनही आठवते
उत्तर द्याहटवा